سبک زندگی تجویزی و نقش آن در زمینه سازی ظهور

رویکرد کلاسیک جامعه شناسان و دانشمندان حوزه مطالعات فرهنگی به مقوله سبک زندگی, مانند تمام مباحث دیگرء رویکردی توصیفی است. توجه به سبک زندگی به اقتضای شرایط جامعه غربی در چند دهه اخیر پررنگ شده و آن رامعیاری برای بررسی جامعه برای طبقه بندی اجتماع که دیگر از کارایی کافی…

حوزه روابط اجتماعی بر مبنای سبک زندگی اسلامی

سبک زندگی، شامل مجموعه‌ای از رفتارها و الگوهای کنش هر فرد است که معطوف به ابعاد هنجاری و معنایی زندگی اجتماعی باشد؛ از آنجایی‌که آموزه‌های دینی بر شکل‌گیری و تثبیت باورها، ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی اثرگذار است، می‌توان گفت که الگوهای رفتاری پذیرفته‌شده در یک گروه اجتماعی، به میزان زیادی…

اهداف و ویژگی های تاریخ در قرآن با تأکید بر تاریخ اسلام

قرآن کتابی تاریخی نیست، اما به موضوع تاریخ توجه کرده و حتی از آن برای نیل به اهداف خود استفاده کرده است. از این رو گاهی به توصیف تاریخ پرداخته تا در پس تحلیل آن به هدف خود برسد و گاهی به سنت های تاریخ و گاه به تاریخ انبیا،…

شکوفایی علمی تمدن اسلامی دوره ی فاطمیان از دیدگاه خاورشناسان

دورة فاطمیان (٢٩٧-٥٦٧ ق ) از دوره های مهم در زمینه شکوفایی تمدن اسلامی اسـت که تاکنون کمتر اندیشمندان و صاحب نظران مسلمان و غیـر مسـلمان بـه واکـاوی آن پرداخته اند. با وجود آنکه توجه نویسندگان مسلمان و خاورشناسان بـه حـوادث سیاسـی این دوره ، زوایایی از تاریخ فاطمیان را…

بازکاوی عوامل شکوفایی علمی تمدن اسلامی دوره فاطمیان از دیدگاه غربیان

دوره فاطمیان از دوره های مهم در شکوفایی تمدن اسلامی به شمار می رود. با توجه به تشیع فاطمیان و تأکید اساسی آنان بر مذهب، بسیاری از ناظران غیرمسلمان در بررسی عوامل شکوفایی علمی دوره فاطمیان به عوامل مذهبی این شکوفایی نیز پرداخته اند. در این نوشتار، دیدگاه های اندیشمندان…

فرآیند تحقق تمدن اسلامی از منظر حضرت آیت الله خامنه ای

از منظر آیت‌الله خامنه‌ای به مثابه یک متفکر و اندیشمند اسلامی، هدف نهایی انقلاب اسلامی رسیدن به تمدن اسلامی در زنجیره‌ای منطقی و مستمر است که بر چهار رکن دین، عقلانیت، علم و اخلاق بنا شده است و برای تحقق آن بایستی پنج مرحله انقلاب اسلامی، نظام اسلامی، دولت اسلامی،…

همزادی دین و تمدن؛ بن مایه انگاره های تمدنی سیدحسین نصر

این نوشتار گزارشی از انگاره های تمدن شناسانه سیدحسین نصر در کلی ترین برش آن و بدون لحاظ تمدنی خاص است. درعین حال، امکان سنجی ارجاع این انگاره ها به انگاره یا نظریه ای مرکزی به نام همزادی دین و تمدن را عهده دار است. در این راستا، پس از…

تمدن سازی انبیای ابراهیمی؛ مدیریت اقتصادی و عدالت اجتماعی (با تأکید بر حکومت حضرت یوسف علیه السلام)

موضوع تمدن سازی و پیشرفت در حکومت های دینی، همواره از موضوعات مهم و چالش برانگیز در حوزه فرهنگ و تمدن بوده است. بی شک، بررسی مصداق های تاریخی این مقوله، کمک زیادی به روشن شدن مسئله و شفافیت نظریه پردازی ها می کند. این مقاله به شیوه توصیفی تحلیلی…

جوامع چگونه به انحطاط می رسند؟ نقش تجمل و سستی در سقوط تمدن‌ها

شهرها و ولایت‌ها؛ بررسی و تبیین تاریخ نگاری محلی در فرهنگ و تمدن اسلام و ایران

مطالعه تطبیقی سیاست های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در سطوح کلان و میانی (مطالعه سند اصول سیاست فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و برنامه های چهارم و پنجم توسعه)

گرچه تدوین سیاست های فرهنگی در نظام جمهوری اسلامی ایران ضروری است، به موازات آن، هماهنگی میان سیاست های بالادستی و فرودستی نیز اهمیت ویژه ای دارد. در این پژوهش، با تمرکز بر سند اصول سیاست فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 1371) و با…

بیداری یا شکست!؟ تاملی در نظریه‌ی انحطاط ایران

بیداری اسلامی؛ خیزش تمدنی اسلام تبیین نظریه مقام معظم رهبری در باب بیداری اسلامی

براساس نظریه «خیزش تمدنی»، بیداری اسلامی نهضتی است احیاگر و هویت بخش که به صورت مستمر از یک ونیم قرن پیش در جهان اسلام به راه افتاده است و مراحل متعدی را طی کرده است. منشأ این بیداری اراده خداوند، تعالیم دین اسلام و مجاهدت علما و مصلحان اسلامی است…

ملاحظاتی انتقادی بر مبانی نظری علم دینی از منظر علامه جوادی آملی

بررسی تاثیر اصالت فرد و جامعه در اندیشه سیاسی شهید مطهری و جان استوارت میل

از جمله موضوعاتی که مباحث فراوانی در میان متفکران برانگیخته موضوع«اصالت فرد و جامعه»است.ورود به مباحث علوم اجتماعی نیازمند نوعی نگرش به رابطه فرد و جامعه است. از این رو رابطه فرد و جامعه به عنوان یکی از مهمترین مسائل علوم اجتماعی و حتی علوم سیاسی در دوران جدید رخ…

مقایسه فلسفه علم تاریخ از دیدگاه ابن خلدون و استاد مطهری

عبدالرحمن ابن خلدون، تاریخ را به «ظاهر» و «باطن»، و استاد مرتضی مطهری، آن را به سه نوع «نقلی»، «علمی» و «فلسفة (نظری) تاریخ» تقسیم کرده اند. ظاهر تاریخ با تاریخ نقلی، و باطن تاریخ با تاریخ علمی، قابل تطبیق است. اما ابن خلدون، واژة معادلِ فلسفه (نظری) تاریخ براساس…

بررسی و تحلیل مولفه های ساختاری و زمینه ای سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی

سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به عنوان سازمان متولی امور فرهنگی در خارج از کشور در انتهای سال ۱۳۷۴ تاسیس شد. در ابتدای تشکیل این سازمان تصور این بود که کلیه امور فرهنگی خارج از کشور در این سازمان متمرکز و ثمربخشی کارها بسیار بالا خواهد رفت اما گذشت زمان…

مهندسی فرهنگی و الگوی تعامل سازمان‌های فرهنگی کشور

ایجاد همکاری و هماهنگی میان سازمان‌های فرهنگی از دیرباز مورد توجه و دغدغه مدیران و دلسوزان نظام فرهنگی جمهوری اسلامی ایران بوده است. اکنون که نزدیک به دو دهه از تصویب اولین قانون در راستای ایجاد هماهنگی میان دستگاه‌های فرهنگی می‌گذرد به مراتب بیشتر از گذشته، دغدغة عدم هماهنگی میان…

مدل سیاست گذاری گسترش همکاری های بین المللی مراکز دین پژوهی کشور

ارتباطات و همکاری های علمی و فرهنگی حوزه های علمیه به عنوان میراث ماندگار تشیع, با عالمان و مراکز علمی سایر مذاهب و ادیان جهان, پیشینه درخشان و پرفروغی در گذشته علمی کشور دارد. مراودات علمی و فکری درون دینی و میان دینی بین حوزه های علمیه عراق, ایران و…

روش‌شناسی مقریزی در سنجش و گزینش داده‌های تاریخی

این مقاله به چیستی روش تقی‌آلاین علی مقریزی (م ۸۴۵ ق) در گزینش و پالایش داده‌های تاریخی پاسخ می‌گوید و می‌کوشد با عرضه چارچوبی برای گزینش و روش مورخان» به بررسی آثار وی بپردازد. با توجه به فراگیری روش حدیفی نزد مورخان اسلامی سده‌های پیش از مقریزی» روشن می‌شود که…

کند و کاوی در علل شکل گیری واقعه حَرِّه

در ذيحجة سال 63 هجري، به دنبال شورشي درمدينه، كـارزاري ميـان سـپاه يزيـد و مدنيان در شرق مدينه رخداد كه به اعتبارمحل وقوع آن،واقعه حرِّه ناميده شد. اينواقعـه هزينـه هـاي سنگيني، به ويژه براي مردم مدينه دربرداشت. گذشته ازتخريـب،غـارت و كشـتاروحشـتناكی كـه صورت گرفت،هتك حرمت و رفتار غير اخلاقي بيسابقه…

باورداشت آموزه مهدویت و نقش آن در احیای فرهنگ و تمدن اسلامی

بی گمان در معرفی و بازشناسی تمدن اسلامی, توجه به آموزه های دینی نقش اصلی و بنیادین ایفا می کند؛ از این رو عدم آگاهی و شناخت از هر یک از این آموزه ها, فهم ما را از تمدن اسلامی به عنوان یک کلیت - که شاخصه پویایی دارد -…

قدرت در قرآن از منظر تفسیر فی رحاب القرآن الکریم آیت الله آصفی

تفسیر ""فی رحاب القرآن الکریم"" آصفی از تفاسیر سیاسی ای است که جنبه های مختلف سیاست اسلامی را در پرتو قرآن کریم تبیین کرده است. مفهوم قدرت را می توان مهم ترین مفهوم فلسفه سیاسی قلمداد کرد که با رویکردهای فلسفی مختلفی به آن پرداخته اند. این مقاله به بررسی…

بررسی مرجع امنیت اقتصادی افراد از خلال قواعد فقه امامیه

مرجع امنیت عبارتست از کانون اصلی امنیت و آن هسته و مبنایی که نیازمند صیانت است. این مرجع می تواند در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و ... و نیز در سطوح فردی، عمومی، ملی و بین المللی مورد مطالعه قرار گیرد. در این تحقیق، بعد اقتصادی و سطح…

بررسی ابعاد اخلاقی امنیت بین الملل از منظر آیت الله جوادی آملی

پرسش اصلی مقاله این است که ابزارهای اخلاقی اسلام برای تأمین امنیت بین الملل چیست؟ به عبارت دیگر، چگونه می توانیم از وقوع جنگ پیشگیری کنیم و صلح و امنیت را برای مردم جهان به ارمغان آوریم؟ اهمیت گفت وگو درباره این پرسش در وضعیت کنونی، نیاز به توضیح ندارد؛…

تأمل در امکان، مفهوم و ماهیت تمدن اسلامی در عصر غیبت

هرچند تأمل درباره تمدن و تمدن اسلامی در سابقه نگاشته های اسلامی نیز وجود دارد، اما پرسش از تمدن اسلامی در دهه های اخیر، به تبع خودآگاهی دینی مسلمانان، به ویژه از طریق شکوفاشدن جنبش های اسلامی از جمله انقلاب اسلامی ایران، شدت و عمومیت بیشتری یافته است. یکی از…

اعتدال گرایی در گستره تاریخ تمدن اسلامی؛ یک بررسی مقدماتی

«اعتدال» واژه ای نوپدید در فرهنگ سیاسی ما نیست، ولی از جمله واژگانی است که به تازگی کاربرد فراوان یافته و وارد نظام سیاست گذاری و برنامه ریزی کشور شده است. این گونه واژگان اگر به درستی تبیین نشود و وفاق نسبی درباره مفهوم آنها پدید نیاید، دشواری هایی را…

سبک زندگی ائمه (ع) در امور معیشتی و بازتاب آن در زندگی اجتماعی شیعیان

این نوشتار می کوشد با استناد به داده های موجود در گزیدة منابع شیعی، پس از ارائة گزارشی از دیدگاه و رفتار عملی ائمه: در امور معیشتی، بازتاب آن را در زندگی اجتماعی شیعیان در عصر حضور بکاود. این مقاله نشان می دهد ائمه: برای تبیین بعد نظری سبک زندگی…

مطالعه چگونگی و کارکردهای گفت وگو در سیره نبوی با نگاهی به نظریه کنش ارتباطی

گفت وگو که به عنوان ضرورتی گریز ناپذیر برای ایجاد تفاهم و رفع اختلافات و رشد اندیشه در زندگی بشری است، موضوع مطالعه مکاتب مختلف فلسفی و گرایش های مختلف فکری قرار گرفته است. در سنت اسلامی هم همواره گفت وگو به عنوان راهبردی کلیدی در حل منازعات و گسترش…

جستاری تاریخی در آیین های سلطانی دولت بویهیان

در سده چهارم هجری، آل بویه ایرانی تبار موفق شدند گستره وسیعی از سرزمین های عباسی را به اطاعت خود در آورند. ریشه ایرانی این سلسله، به همراه روح حاکم بر جغرافیای ایران آن روزگار که بخشی از جریان شعوبی گری را در ضمن بازگشت به عصر سلطانی ایرانیان نمایندگی…

گزارشی از کتاب روش شناسی مطالعات اسلامی در غرب گفتارهایی از عبدالعزیز ساشادینا

کتاب روش شناسی مطالعات اسلامی در غرب، درس گفتارهای عبدالعزیز ساشادینا است که در گروه مطالعات تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ارائه شد. کتاب مذکور از شش فصل تشکیل شده است که استاد ساشادینا در پنج فصل به تبیین دوره های مختلف اسلام شناسی می پردازد و در فصل…

سفسطه «عشق عُرفی» در وضعیتِ پُست مدرن

مراد از «عشق عُرفی»، عشق معطوف به این جهان و بهره های دنیوی آن با معیارهای این زمانی و این مکانی است. در این عشق، نه تنها تعلقات جنسی، بلکه توجه به شمایل (کمال) زیبای دیگران هم برای اهداف دنیوی است. پر واضح است که چنین عشقی در تاریخ عشق،…

ضرورت نگاه تمدنی به مفهوم معنویت

مفهوم «معنویت» از مفاهیمی است که تعریف آن در آثاری که بدان پرداخته‌اند ابهام دارد و مسئله اصلی این مقاله آن است که چرا تعریف‌های ارائه‌شده از معنویت دارای ابهام است، چرا از هر رویکردی که به آن نگریسته شده معنای واژه نیز تفاوت یافته است؟ بنابر ادعای این مقاله…

دولت مدرن، دولت تمدنی

تمایز تمدن‌ها از اجتماعات ملی مبتنی بر دولت مدرن این پرسش را فرارو می‌نهد که کدامین مؤلفه اجتماع تمدنی را از اجتماع مبتنی بر عقلانیت سرزمینی و شکل‌یافته بر اساس دولت مدرن متمایز می‌سازد؟ ویژگی تمایزبخشی که فراگیری تمدنی را برای تمدن‌ها در پی دارد و نبود آن، دولت‌های مدرن…

بررسی کلی مفاهیم پایۀ تمدّن اسلامی در اندیشۀ مالک بن نبی

بررسی‌های اندیشه اسلامی با رویکرد تمدنی را باید عالی‌ترین سطح طرح اسلام با گرایش عقلانی، عمل‌گرا، کارامد و عینیت‌ساز به‌شمار آورد. به باور مالک بن نبی ‌بحران‌های اصلی جهان اسلام و بلکه بشریت از جنس تمدنی است و راه برون‌رفت از این بحران‌ها و عقب‌ماندگی‌ها در عرصه نظر و عمل…

در جست‌و‌جوی مدرنیته اسلامی

رابطه میان سطح تحلیل و اجتهاد (به معنای نظریه‌پردازی) از موضوعات مهم در علوم اجتماعی است. در این نوشتار تلاش می‌شود نشان داده شود که میان سطح تحلیل و تفکر و اجتهاد رابطه‌ای خاص وجود دارد و استفاده از هر سطح تحلیل بر استنباط‌ها و برون‌دادهای اجتهادی تأثیرگذار خواهد بود.…

شاخص های تمدن اسلامی بر اساس آموزه های قرآن کریم، آموزه های قرآنی

این مقاله در پی پاسخ به این پرسش است که تمدن مطلوب بر مبنای نگرش توحیدی چیست و شاخص ها و معیارهای آن کدام است؟ و اینکه چه عناصری باعث پیدایی، پویایی و پایداری یک تمدن می شود؟ نویسنده با این مبنا که قرآن کریم توانسته با ارائه ویژگی های…

مهندسی تمدن اسلامی از منظر سید منیرالدین حسینی الهاشمی

در اندیشه تمدنی سید منیر الدین حسینی الهاشمی، تمدن بستر‌ساز ارتباط انسان با جامعه و طبیعت است و لازمه این ارتباط حضور تمدن هم در نحوه تأثیر انسان و جامعه بر طبیعت و هم در نحوه تأثیر طبیعت بر انسان و جامعه است. البته مناسبات و ابعاد حیات اجتماعی آن‌گاه…

مقوله «تمدن» در طبقه بندی علوم اسلامی

طبقه‌بندی‌هایی که تاکنون در مورد علوم انجام گرفته یا برپایۀ سلسله نظام آفرینش بوده است یا بر اساس طبقات ادراکات انسانی (قوای حافظه، متخیله و عاقله) عنوان شده و یا برمبنای مراحل کمالات سلوک آدمی شکل یافته است، ولی همۀ طبقه‌بندی‌های ممکن در علوم، در این سه رویکرد منحصر نیست،…

ظرفیت‌های دانش کلام در مطالعات تمدنی

این مقاله از دو بخش اصلی تشکیل شده است: در بخش نخست با اشاره به تعریف‌ها و مفاهیم اصلی مانند تمدن و طبقه‌بندی دانشی مطلوب، جایگاه دانش کلام در این طبقه‌بندی و ظرفیت‌های دانش کلام در مطالعات تمدنی نشان داده می‌شود. ظرفیت کلام در دو قلمروِ تبیین رویکرد تمدنی از…

«پیوستگی» در تمدن اسلامی (بررسی نظریه مارشال هاجسن)

از منظر هاجسن، تمدن اسلامی در گذشته مسلمانان نه یک سلسله رخدادهای گسسته از هم، بلکه زنجیره‌ای از حوادث به‌هم‌‌پیوسته است که در یک هماهنگیِ کلان و پیوستگی تاریخی رخ می‌دهد و برخوردار از یک روح در میان فرهنگ‌ها و ملت‌های مختلف در دوره‌های تاریخی است. پیوستگی تمدنی در هر…

بایسته های دوره بندی تمدن اسلامی

تمدن اسلامی یکی از دوره‌های ممتاز در تاریخ تمدن بشری است. لازمه تحقیق در این تمدن همچون هر تمدن دیگری دوره‌بندی آن است، زیرا دوره‌بندی تاریخی اساساً ناظر بر تحولاتی است که در اصل و متن حیات اجتماع بشری رخ می‌دهد و دیگر اینکه این امر سبب نظام‌بخشی ذهن مورخان…