جایگاه حوزه های علمیه در روند شکل گیری جامعه مطلوب اسلامی

دانشگاه تمدن ساز

سیاستگذاری فرهنگی و مدیریت پوشش: مطالعه موردی حجاب

سیاستگذاری عمومی رابطه تنگاتنگی با مسئله توسعه دارد. توسعه عمومی توسعه ای همه جانبه است که توسعه فرهنگی جزء جدایی ناپذیر آن است و سیاستگذاری فرهنگی یکی از ابزارهای توسعه فرهنگی است. در مورد سیاست پذیر بودن فرهنگ نظر مشترکی وجود ندارد. از سوی دیگر پوشش به عنوان بارزترین نماد…

جایگاه کوفه در نقاط عطف تاریخ

بنا بر مشهور کوفه در دهه دوم پس از هجرت تأسیس شد که در لا به لای نوشتار به اجمال به بیان تاریخ آن خواهیم پرداخت، ولی روایات متعدد و قابل توجهی وجود دارد که نشان می دهد کوفه و مناطق خاصی از آنکه امروز به طور مشخص به عنوان…

شاخص ولایت؛ برداشتی از اندیشه های تبلیغی و ارتباطی امام خمینی (ره)

تحلیلی بر شخصیت عرفانی – سیاسی آقانجفی

قیام های مردمی در شمال افریقا و خاورمیانه: بیداری اسلامی و جهان اسلام جدید

باید بسوی فقه تمدن ساز حرکت کنیم

ضمیمیه‌ی کتاب اسفار: تشیع و تجدد

مشروطه؛ الگویی ناقص از ولایت فقیه

اسلام گرایی یا دموکراسی خواهی؟ تحلیلی بر ریشه ها و ماهیت و الگوهای برآمده از بیداری اسلامی

با وقوع تحوالت اخير در خاورميانه و شمال افريقا روايتهاي مختلفي درباره ي چيستي و ماهيت و حتي آينده اين حرکتها شکل گرفت. رخدادهايي که تحت عناوين مختلف بيداري اسلامي، بهار عربي و يا دموکراسي خواهي از آنها ياد ميشود. جريان روشنفکري که تاريخ مسلمين را هم ذيل تاريخ جهاني…

نسبت انقلاب اسلامی با مدرنیته و اقتضائات آن

موج چهارم بیداری اسلامی

درنوشته پيش رو دكتر موسي نجفي، محقق، نويسنده و استاد دانشگاه، شكلگيري جريان بيداري اسالمي در اواخر قرن هجدهم و تفاوت آن با بيداري اسالمي در شرايط كنوني و تغييراتي كه دنياي عرب و جهان اسالم در طول امواج چهارگانه بيداري اسالمي داشته است را مورد بررسي قرار داده و…

زمینه های شکل گیری اندیشه های احمد بن حنبل

اندیشه ها در بستر مسائل سیاسی و اجتماعی شکل می گیرند. سده های نخستین اسلامی و مشکلات سیاسی فراوان آنها زمینه ساز پیدایش اندیشه هایی بود که با دغدغه حفظ سنت پیامبر(ص) در عرصه های مختلف سیاسی و فرهنگی جلوه گر شد. احمدبن حنبل (241ق) را می توان یکی از…

مسئله آزادی در فلسفه سیاسی آیت الله جوادی آملی

آزادی از مفاهیم پر سر و صدا در تاریخ فکر و عمل بشر بوده و معرکهٴ آرا است. از این رو اندیشمندان در هر دوره به تبیین آن پرداخته اند. آیت الله جوادی آملی نیز دیدگاه خود را با توجه به آموزه های شیعی و در قالب دستگاه فلسفی متعالیه…

فرجام تاریخ؛ جستاری درباره غایت تاریخ در نگره شماری از متفکران

شناخت «آیندۀ تاریخ» یا «غایت تاریخ» از دیرباز اندیشه اهل نظر را به خود مشغول داشته و آنان را با این پرسش اساسی روبرو کرده است که با فرض غایت‌مندی تاریخ، چه آینده‌ای فراروی بشر قرار دارد؟ البته، این پرسش، اذهان توده مردم را نیز می خلد، اما آنان با…

آسیب شناسی زمینه های علمی در تمدن اسلامی از دیدگاه سید حسین نصر

به گفته نصر، هر تمدنی برای دست یابی به بالندگی، باید از کاستی ها و دارایی هایش آگاه باشد. اسلام نیز در جایگاه دین و تمدن، با این روی کرد به آسیب هایی در همه زمینه ها مانند زمینه های علمی، دچار می شود. ماهیت فراگیر این دین و تمدن…

دلالت های امنیتی انسان شناسی آیت الله جوادی آملی

در تمام سال های پس از انقلاب اسلامی، اسلامی سازی علوم انسانی و از جمله علوم امنیتی، یکی از دغدغه ها بوده است. حکمت متعالیه از ظرفیت خوبی برای ورود به عرصه علوم انسانی و امنیتی برخوردار می باشد. علوم و مطالعات امنیتی در سال های اخیر در کشور ما…

امنیت از دیدگاه آیت الله جوادی آملی

امنیت یکی از مؤلفه های مهم اجتماعی است و بررسی آن از دیدگاه آیت الله جوادی آملی محور این مقاله است. با توجه به اینکه ایشان در هیچ یک از آثار خود بحث مستقلی در این باره مطرح نکرده است، نگارنده این پرسش را به روش استنباطی پاسخ می دهد…

حج ابراهیمی و تربیت متعالیه (ابعاد تربیتی حج با تأکید بر دیدگاه امام خمینی(قده))

حج از عبادت‌های جامع است. منظور از عبادت جامع عبادتی است که هم ابعاد فردی دارد و هم ابعاد اجتماعی، لذا به لحاظ برکات هم جامع است؛ هم برکات فردی دارد و هم برکات اجتماعی. هم برکات دنیوی دارد و هم برکات اخروی. اما مسلمانان از برکات حج بهره زیادی…

شخصیت علمی و افکار سیاسی – اجتماعی میرداماد

میرداماد، از حکما، فقها و رهبران برجسته امامیه، در عصر شاه عباس صفوی است. در مقاله حاضر ابعاد و وجوه تازه ای از سوانح احوال و افکار و آراء سیاسی – اجتماعی وی مورد بررسی قرار گرفته است. جایگاه و منزلت دینی و علمی وی باعث شده بود تا در…

تاریخ؛ غرب: رنسانس شیعه؛ مروری بر مواجهات ما با جهان غرب در ایران معاصر

نظام اجتماعی تأمل: از وحدت قدسی تا کثرت عرفی؛ تأملاتی درباره نسبت ما و سکولاریسم

رابطه دین و هویت (بررسی انتقادی دیدگاه کارل راجرز)

براساس نظر کارل راجرز ـ یکی از بنیان گذاران روان شناسی انسان گرا ـ زندگی اصیل، زندگی ای است که براساس خواست طبیعی انسان شکل بگیرد. وی نتیجه می گیرد که چون انسان دین دار به منظور جلب رضایت خداوند همواره از خواست طبیعی خود چشم پوشی می کند، درست…

تاریخ؛ بهارستان، مستقیم؛ / روایتی از مشروطه، جامعه شناسی و جایگاه تاریخی آن

هر گاه سخن از مشروطه سخن به میان می‌آید، صحبت از جریان‌های سیاسی است و دعواهای همیشگی مشروطه‌خواهان و مشروعه‌خواهان، علما و غربزده‌ها و... . بهتر دیدیم که مناظره نباشد و مباحث نیز هم عرض نباشد، بلکه در میزگردی و به صورت عمقی، واقعه‌ی مشروطه بررسی، جامعه‌شناسی و جایگاه تاریخی…

قانونمندی تاریخ و ویژگیهای آن در قرآن

قانونمندی تاریخ، ماهیت و چیستی قانون تاریخی، روش بررسی قانونمندی تاریخ ذیل آیات قرآن و نوع و عامل قانون تاریخی از دیدگاه قرآن، از سنخ پژوهش های مربوط به مطالعات فلسفه نظری تاریخ با رویکرد قرآنی است. فراگیر بودن قانون تاریخی، خدایی بودن قانون تاریخی، اراده انسان در قانون تاریخی،…

نگاه تاریخی قرآن و تاریخ نگاری مورخان مسلمان بررسی موردی علت پیروزی مسلمانان در غزوه بدر

واکاوی تجربه تاریخ نگاری در پهنه تمدن اسلامی، برای پی ریزی مکتب تاریخ نگاری بومیِ هم سو با دگرگونی های دیگر شاخه های علوم انسانی سودمند است. با بررسی متون تاریخی فراهم آمده در این تمدن، می توان گمان زد که تاریخ نگاری مسلمانان به ویژه هنگام تبیین علّی روی…

زمینه ها و عوامل حضور شیعیان در ساختار خلافت عباسی

آغاز رهبری خلیفه، ناصرلدینِ الله (575-622 ق) نقطة عطفی در تاریخ اواخر حکومت عباسیان محسوب می‌شود؛ چرا که روی کار آمدن وی پس از یک دوران رکود قدرت در خلافت عباسی صورت گرفت. آن چه در این دوران اهمیت دارد راه یافتن شیعیان به عنوان بخشی از کارگزاران حکومتی به…

درآمدی بر سنجش ظرفیت های تمدن سازی فقه

درباره نسبت دانش فقه با تمدن دیدگاه های مختلفی وجود دارد؛ برخی میان این دو نسبتی نمی بینند، گروهی قائل به نسبتی حداقلی بین فقه و تمدن بوده و گروهی فقه را شرط اساسی تمدن سازی قلمداد می کنند. نسبت فقه و تمدن با دو نگاه قابل بررسی است. نگاهی…

اعتبارسنجی تاریخ از منظر علّامه طباطبائی در تفسیر المیزان

دقت و بررسی در عبارت های علّامه طباطبائی در المیزان، نشانه آن است که تاریخ از نظر وی مهم بوده و ضرورت و فایده داشته و فیحد ذاته معتبر است. البته در صورت تضاد گزاره های تاریخی با آیات تاریخی قرآن، اعتبار گزاره های تاریخی از بین میرود. علّامه طباطبائی،…

مسئله یابی جایگاه دین در روابط بین الملل

نوشتار حاضر بر اهمیت مسئله یابی جایگاه دین در روابط بین الملل تاکید می نماید که به منزله مقدمه ای برای دست یابی به علمی اجمالی در مباحث مربوط به دین در روابط بین الملل می باشد. از جمله این مقدمات، تبیین چگونگی حذف و به حاشیه رانده شدن دین…

درآمدی بر «الهیات عملی» در اندیشه دینیِ مدرن

این مقاله در صدد معرفی الهیات عملی و نحوه صورت بندی آن در تاریخ اندیشه مدرن دینی در مسیحیت است. برای انجام این معرفی، به الف) زمینه های تاریخی و اجتماعی (سکولاریزاسیون در غرب)؛ ب) اندیشه های الهیاتیِ پیشین (الهیات شبانی و الهیاتی اخلاقی)؛ ج) شخصیت ها و متفکران اثرگذار،…

الگوهای مختلف در نسبت «دین الهی» و «فرهنگ انسانی»، گزارشی از کتاب «فرهنگ و مسیح» نوشته ریچارد نیبور

نسبت میان مسیح و فرهنگ، از سوی الهی دانان مسیحی به سه شکل ترسیم و پیشنهاد شده است. نویسنده در مقاله حاضر، الگوهای مختلف در نسبت میان دین الهی و فرهنگ انسانی در تفکر مسیحی را در بوته نقد و بررسی قرار داده اس ت. در این راستا، ابتدا پرسش…

فرهنگ تکثرگرای غربی و چالش های نوپدید آن در زیست و هویت مسلمان شرقی

در این مقاله با مروری بر مختصات فرهنگ متكثر مدرن در دنیای غرب، چالش های برآمده از «تكثر فرهنگی» در زیست دینی غربی ها مانند «سكولاریزاسیون استدلالی روان شناختی»، «ضعف ایمانی»، و «بحران هویت دینی» مورد اشاره قرار می گیرد. آن گاه با تطبیق فضای فرهنگی غرب بر وضعیت جدید…

بررسی تاریخیِ «انسجام» و «هویّت» اسلامی بعد از عاشورا

محبت مسلمانان به اهل بیت عصمت و طهارت به عنوان طریق تحقق ثمره رسالت پیامبر اسلام، عاملی حیاتی در حفظ هویت اسلامی است و یاد مصائب امام حسین در ایجاد این مودت و هویت بسیار اساسی موثر بوده است. در این مقاله با بیان شواهد تاریخی بر این نکته تاکید…

الهیات تمدّنی

الهیات تمدنی را می توان به دو مفهوم به کار برد: نگرش الهیاتی به مقولات تمدنی، و نگاه تمدنی به موضوعات الهیاتی. این مقاله، بسط این دو معنا از الهیات تمدنی است تا در نخستین گام، مفهوم نگرش الهیاتی به مقولات تمدنی را بررسی کرده و معنای این تعبیر (الهیات…

الهیات تاریخ

الهیات امید مهم ترین اثر مولتمان در موضوع الهیات است که در سال 1946 م به زبان آلمانی انتشار یافت. نویسنده در مقاله حاضر به مطرح کردن گزیده هایی از کتاب مذکور پرداخته و با بیان برخی از آرای مولتمان، سعی در فراهم آوردن نمایی کلی از پرسش ها و…

جامعه، فرهنگ و تمدّن در تفکّر و تجربه صوفیان مسلمان

این نوشته بر ربط میان تصوف و تمدن در تفکر و تجربه عرفانی معطوف خواهد بود، تا نخست در نگاه نظری کارکردهای تمدنیِ آموزه های عرفانی و امکان نگرش تمدنی بهایده های صوفیانه روشن شود و آن گاه نسبت میان تصوف و تمدن به لحاظ عینی و تاریخی نیز روشن…

نظریات فرهنگ، دستور کار جدید برای الهیات

فرهنگ در معنای مدرن آن، عنصری پایه در مطالعات مختل ف تاریخی، ادبی، سیاسی، اجتماعی، انتقادی و فلسفی به شمار می رود. نویسنده در مقاله حاضر تلاش می کند ظرفیت ها، پرسش ها، و ابعاد نویی که مردم شناسی فرهنگی در الهیات بوجود می آورد، معلوم نماید. البته مطالعات فرهنگی…

نوسازی تمدن اسلامی

زاد و مرگ تمدن ها از جریان های مستمر تاریخ است. در طول تاریخ، تمدن های پرشماری متولد شده، رشد یافته و سرانجام به افول یا انحطاط رسیده اند. تمدن اسلامی نیز این مسیر را طی کرده و پس از چند قرن افول، در پی خیزشی دوباره است. اینکه آیا…

تمدن اسلام و غرب

«ما اگر بخواهیم ارزش اشخاص را به کردار و آثار نیکشان بسنجیم به طور مسلم محمد (ص) بزر گترین مرد تاریخ است» (دکتر گوستاو لوبون در کتاب تمدن اسلام و عرب) رویارویی غرب با اسلام و مسلمین در جهان امروز و سلطة فرهنگی این تمدن بر کشورهای اسلامی زمین های…

فلسفه تکامل بیداری اسلامی و جوهر افول یابنده تمدن غربی

بیداری اسلامی حرکت جوشان و مقابلة مهمی است که از دو قرن پیش در جهان اسلام در مقابل سلطه و هجوم استعمار مغرب زمین آغاز شد. این واکنش ابتدا «سلبی» بود و بیشتر مقابله با هجوم نظامی غربی ها را درپی داشت، ولی علاوه بر هجوم نظامی غرب، تسلط سیاسی…

جغرافیای فلسفه در تمدن اسلامی: درباره نسبت میان فلسفه اسلامی و تمدن اسلامی

در پرسش از رابطه‌ی میان تمدن و فلسفه بهتر است به جای تمدن متوجه انگاره‌ی عالم شویم و آن‌گاه بپرسیم که فلسفه در عوالم مختلف چه جایگاهی خواهد داشت. در این صورت ابتدا باید دید در هر عالمی معرفت برتر و حقیقی چه نوع معرفتی است. اگر این معرفت، معرفتی…

جایگاه و نقش دانشمندان کوفه در بنیان گذاری و شکوفایی علمی در تمدن اسلامی (از ورود امام علی علیه السل

در شکوفایی علمی در تمدن اسلامی، ملل، مکاتب و شخصیت های گوناگونی تأثیرگذار بودند. ازجمله مکتب علمی کوفه و اندیشمندان آن در رشد و بالندگی تمدن اسلامی مؤثر بودند که با توجه به ساختار جمعیتی عربی (یمنی و نزاری) و ایرانی آن و حضور امام علی(ع) و شاگردان امام صادق(ع)…

تحلیلی بر فرایند بسط و توسعه انقلاب اسلامی و نسبت آن با تمدن اسلامی

وقتی از یک انقلاب صحبت می‌کنیم باید سه مقطع را در نظر بگیریم. یعنی اگر بخواهیم یك تقسیم‌بندی درمورد مراحل تکامل انقلاب داشته باشیم، یک مرحله، جنبش و انقلاب است که هدفش سرنگونی نظام سیاسی است؛ یک مرحله، نظام سیاسی است و مرحله‌ی سوم، تمدن است. مثلا می‌توانیم بگوییم جنبش…

دموکراسی لیبرال و ناهمخوانی بنیادهای نظری آن در غرب مسیحی و شرق اسلامی

بخشى از جهان امروز، زیر حاکمیت لیبرال دمکراسى یا دموکراسى لیبرال قرار دارد. بقیه جهان نیز، به ویژه پس از شکست کمونیسم و پدیده جهانى شدن، به اجبار یا داوطلبانه به سوى آن در حرکت یا بُرده شدن است. از این رو، برخى از محققان، نویسندگان و نظریه پردازان سیاسى،…

فراروایت تمدن یا فرایند تمدن ها؟ خوانشی از پروبلماتیک فرهنگ – تمدن

از جمله مفاهیم پُرمناقشه در علوم انسانی مفهوم «تمدن» است که در مورد آن کمتر توافقی میان اندیشمندان می توان یافت؛ چه در تعریف و چه در جهت گیری. ادبیات بسیاری در مورد «تمدن» تولید شده و هریک از زاویه ای خاص بدان پرداخته اند. برخی رو به گذشته دارند…

نظریه اجتماعی غرب: محل اعراب؛ تحلیلی بر جایگاه تمدنی فلسفه ی علوم اجتماعی

اگرچه «فلســفه علوم اجتماعی» خودامری معرفتی اســت و در ســاحت انديشــه و معرفت مکانيابی می شــود،وگرچه خود مشخص نما و جايگاه نمای برخی اصول،پيشفرض ها،مفاهيم و ... معرفت علمی است،بااينحال خود نيز میتواند مشمول اين قاعده و رسم،البته به سياقی ديگر،باشد. فلسفه علوم اجتماعی را میتــوان ديد و میتوان جایگاهش…

حکمت عملی؛ حکمت تمدنی

این نوشته، در صدد تطبیق عقل عملی بر عقلانیت تمدنی (عقل عامل در عرصه تمدن) است تا راه را برای رویکردهای عملی در ساحات متعالی، هموار کرده و تحقق عملیِ آموزه­ های دینی را ممکن سازد. از رهگذر چنین عقل فعالی در اندیشه دینی، نه فقط مقابله با سکولاریزاسیون (نفی…