مراغه؛ کانون تمدنی عصر ایلخانی (پژوهشی بر پایه کتاب مجمع الآداب فی معجم الالقاب ابن فوطی)

بر خرابه های ناشی از حملات مغول، یک کانون تمدنی فعال، به کوشش عالم برجسته، ریاضیدان و منجم مشهور و فقیه و متکلم شایسته، حضرت خواجه نصیرالدین طوسی بنا شد. ویژگی های خاص این مرد دانشی، سبب شکل گیری این کانون تمدنی گردید. نقطه درخشان این کانون، رصدخانه مراغه بود…

آینده پژوهی و جامعه مطلوب اسلامی

«آینده‌پژوهی»علم و هنر کشف آینده و شکل بخشیدن به دنیای مطلوب فرداست. از ویژگی‌های مهم این دانش،بهره‌گیری از ابزارهای علمی به منظور ترسیم‌ چشم‌انداز متناب با ارزش‌های حاکم بر جامعه و برنامه‌ریزی برای نیل به جامعهء مطلوب است.از این رو،جامعه‌شناسان آینده‌پژوهی را ابزار هدایت اجتماعی‌ دانسته‌اند. اسلام نیز علاوه بر…

توسعه و تمدن سازی در حکومت های دینی

دولت حضرت داود و سلیمان‌( براساس قانون، عدالت‌گستری، توسعه علمی و خداباوری بود و آثاری بر جای گذاشت که هنوز پس از سه هزار سال، از تمدنی پویا در زمان ایشان حکایت دارد. نگرش حکومتی به الگوی حاکمیت داود و سلیمان‌( ما را با افق‌های روشنی از ترکیب دین و…

تبیین رابطه مطلوب حکومت و فرهنگ در جمهوری اسلامی ایران

این مقاله به دنبال تبیین نقش و میزان رابطه حکومت و فرهنگ در جمهوری اسلامی ایران است؛ مسئله ای راهبردی که بر نوع، کیفیت و جهت سیاست گذاری کلان فرهنگی کشور تأثیر اساسی می گذارد. بدین منظور با استفاده از روش مطالعات کتابخانه ای و پس از تبیین رابطه سیاست…

بررسی تطبیقی مسأله امر به معروف و نهی از منکر در آخرالزمان، جمهوری اسلامی ایران و حکومت جهانی امام عصر

امر به معروف و نهی از منکر از مهم‌ترین آموزه‌های دینی به شمار می‌آیند که ترک این دو آموزه و بی‌توجهی به مصادیق دینی معروف و منکر در عرصه‌های مختلف دینی، اجتماعی و... از جمله مواردی است که در دوره پیش از ظهور قابل مطالعه است. احیا و توسعه این…

گذرگاه مشروطه

مدخل إلی الفکر الاجتماعی الدینی المعاصر فی إیران (۱)

بهائیت؛ پیوند عمیق و همه جانبه با استعمار انگلیس

انقلابی ایرانی با جوهری اسلامی

سنتهای الهی و رویدادهای تاریخ؛ بررسی موردی دیدگاه مقریزی در اغاثه الامه بکشف الغمه

توجه به تاریخ و حوادث عالم از گذشته های دور برای انسانها اهمیت وافری داشته است. این امر برای مورخان مسلمان به جهت اهداف خاصشان از پیگیری تاریخ، اعتبار بیشتری داشت. مقریزی، مورخ مصری قرن نهم، مانند بسیاری از مورخان مسلمان توجه ویژه ای به تاریخ داشته است، گرچه او…

غایت مندی تاریخ

«آیندة تاریخ» یا «غایت‌مندی تاریخ» از مباحث ریشه‌دار در اندیشه بشری است و از دیرباز تأملات و مطالعات زیادی را متوجه خود ساخته است، به طوری که در دوره‌های اخیر، دانشی را با عنوان «آینده پژوهی یا تاریخ آینده» وارد عرصه آموزش‌های دانشگاهی کرده است. گرچه بسیاری از متفکران از…

طبقه بندی علوم از دیدگاه صدرالمتالهین و امام خمینی (ره)

هرگونه اقدام در جهت طراحی نقشه علم در جمهوری اسلامی ایران از یکسو مستلزم بازگشت به مبانی اسلامی در ساحت طبقه بندی علوم و از سوی دیگر تبیین فلسفه تعلیم و تربیت مبتنی بر آموزه های اسلامی است. در مقاله حاضر سعی کردهایم در یک بررسی تطبیقی دیدگاه دو تن…

نگرش تاریخی محقق سبزواری در کتاب روضه الانوار عباسی

تاریخ اندیشی و تعقل تاریخی از گذشته دور وجود داشته است، ولی به معنای یک نظام فلسفی و فکری منظم و دارای پیش فرض های معین و روش مشخص به دوره جدید باز می گردد. فیلسوف تاریخ به دنبال فهم معنا و هدف تاریخ است. او می خواهد دریابد آیا…

بنیادهای معرفت شناسی جریان های مذهبی در ایران

در این مقاله، حقوق سیاسى زنان در دیدگاه جریانات مذهبى ایران (سنت گرایان، تجددگرایان و اصول گرایان) مورد بررسى قرار گرفته است. براى این بررسى، بنیادهاى معرفت شناسى این جریان ها و نیز حقوق سیاسى زنان که برآمده از آن بنیادهاى معرفتى است مورد توجه قرار گرفته است. تجددگرایان مشارکت…

ظرفیت های علمی و فرهنگی ایران برای تحقق سند چشم انداز

در این مقاله، نخست، سند چشم انداز بیست ساله و چالش های پیش روی آن و جایگاه جنبش نرم افزاری بررسی می شود. از آن جا که متغیر ظرفیت های موجود، جایگاهی کلیدی در تحقق سند چشم انداز دارد، وضعیت موجود خود و برخی کشورهای منطقه را بررسی و نتیجه…

پرونده (بازخوانی اندیشه سیاسی امام خمینی بیست سال پس از رحلت وی): هم استراتژی هم تاکتیک (اندیشه سیاسی امام خمینی در طول زمان دچار تحول شده اما این تحول مبتنی بر اصول ثابتی بوده است)

اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)در طول زمان دچار تحول شده‌ اما این تحول مبتنی بر اصول ثابتی بوده است‌ هم استراتژی‌ هم تاکتیک اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)به عنوان معمار و بنیانگذار انقلاب شکوهمند اسلامی ایران،همواره به مثابه یکی از مهم‌ترین منابع یا شاخص شناخت تفکر انقلاب اسلامی،مورد توجه محققان داخلی و…

روحانیت و نهضت ملی شدن صنعت نفت

تاریخ معاصر ایران،فراز و نشیب‌های بسیاری را از سر گذرانده است.یکی از تأثیرگذارترین‌ رویدادهای تاریخ معاصر ایران،جریان ملی شدن صنعت نفت است که در جریان نیروهای مذهبی و ملی در کنار یکدیگر علیه استعمار و استبداد مبارزه کردند.در این میان نقش روحانیت اگر بیشتر از دیگر نیروها نبوده باشد کمتر…

دولت عقلانی : نگاهی به جایگاه عقل و عقلانیت در دولت و حکومت اسلامی

انقلاب اسلامی و دنیای دین یافته

آرامگاه دریا: سیری در احوال و افکار فقیه مبارز و سیاست و رز شیراز عصر مشروطه

مرحوم آقا سید نورالدین شیرازی را نه فقط جامعه کنونی ایران که حتی مردم کنونی شیراز هم به درستی نمی‌شناسند. جوانترها وقتی که گذارشان به کوچه پس‌کوچه‌های اطراف بازار می‌افتد و مسجد و آرامگاه نور را می‌بینند، خیلی کنجکاو نمی‌شوند که در آرامگاه نور چه کسی آرمیده است؟ ای کاش…

واژه شناسی یا جریان شناسی ؟ کدام عنوان

كتاب «جريان شناسي فرهنگي بعد از انقلاب اسلامي ايران» در شهريور 1379 توسط معاونت فرهنگي ـ اجتماعي مركز تحقيقات استراتژيك مجمع تشخيص مصلحت نظام به دبيرخانه شوراي عالي انقلاب فرهنگي پيشنهاد شد و پس از تصويب، از سوي دبيرخانه مذكور، مركز جهاد دانشگاهي به عنوان مجري طرح و مهندس سيد…

حجاب عقلانی و عقلانیت حجاب: قسمت اول

محسوس ترین نوع ارزیابی یک عقلانیت، اثبات کارآمدی عملی آن است، البته برای ارزیابی نظری یک عقلانیت، معمولاً یک یا چند متغیر محدود و قابل مقایسه را با فرض ثابت بودن دیگر شرایط مورد بررسی قرار می دهند. اگر با فرض ثابت و طبیعی بودن سایر شرایط، بجز متغیر «حجاب…

انقلاب اسلامی و دنیای دین یافته

در این مقاله تحولات برآمده از انقلاب اسلامی و تاثیر آن بر پهنه ها و گستره هایی که ذکر شد، بررسی می شود.

لزوم تغییرات ساختاری

مقایسه ساختار متن قرآن و منابع تاریخی در گزارش رویدادهای منتخب عصر نبوی

ساختار گزارش‌های تاریخی یکی از مباحث مورد علاقه و توجه مورخان و فیلسوفان علم تاریخ است و بررسی مقایسه­ای آن در قرآن و متون تاریخی سده­های نخستین اسلامی می­تواند دریچه­ای به سوی اندیشیدن در بارة تأثیر هدف بر ساختار گزارش‌های تاریخی بگشاید. رایج‌ترین شیوة بررسی ساختار یک متن از جمله…

فرانقش هدایتگری و سیره اجتماعی فاطمه (س) ؛ درآمدی روش شناختی

سیره اجتماعى فاطمه(علیها السلام) را بر اساس تعامل بین شبکه ارتباطات اجتماعى آن حضرت و مؤلفه هاى مؤثر بر منزلت ایشان، مى توان به دست آورد. منزلت ایشان از سه خاستگاه متاثر بود: نخست برخوردارى از سرشتى پاک، دیگرى وابستگى به خانواده اى پاک و برگزیده و سوم شهروندى جامعه…

انقلاب اسلامی، انقلاب تمدن ساز دانشگاه ایرانی، دانشگاه تمدن ساز

"با ظهور انقلاب مبتنی بر اسلام و شکل گیری حکومت دینیِ برآمده از مردم، گفتمان تمدنی ایرانی و اسلامی در قالب تمدن نوین برخاسته و آمیخته از این دو تمدن احیا شد و ایران انقلاب اسلامی، در عمل به احیاگر فرهنگ و تمدن اسلامی و ایرانی تبدیل گردید. این مقاله…

انقلاب اسلامی و بازیابی تمدن اسلامی

به دنبال پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، اجیا و بازیابی فرهنگ و تمدن اسلامی به دلایل مختلف موردتوجه جدی اندیشمندان و محافل تحقیقاتی قرار گرفته است. پیدایش نشاته هایی از اقول فرهنگ و تمدن مدرن غربی، انتقاد فلاسفه و روشنفگران غربی از روند تجده و پیامدهای آن، تشدید روند جهانی…

برخورد تمدن ها یا برخورد با نظام سلطه (پارادایم جدید در روابط بین الملل)

پس از شکست دکترین نظم نوین جهانی که به وسیله بوش پدر مطرح شده بود، دیدگاه های دیگری همچون پایان تاریخ، به وسیله فوکویاما و برخورد تمدن ها، به وسیله هانتینگتون مطرح شد که این نظریه ها نیز چون موارد پیشین، همچنان بر طبل حاکمیت و سلطه غرب می کوبید.…

رابطه نوآوری نهادی با ظهور و افول تمدن اسلامی: یک ارزیابی مقدماتی

چه عامل (یا عواملی باعث خیزش عظیم علمی و تأسیس تمدن درخشان اسلامی در صدر اسلام شد؟ این پرسشی مهم است که تاکنون پاسخ های گوناگونی بدان داده شده است. یک فرضیه این است که در ابتدای گسترش اسلام، حکومت های اسلامی واقعا از «هیچ» شروع گردیده و خلفای صدر…

ریاضیات ایرانی در عرصه تمدن و فرهنگ اسلامی

تمدن بشری و پیشرفت علوم در تاریخ به یک قوم و نژاد و قبیله اختصاص نداشته، بلکه محصول تلاش تمامی افراد بشر و اقوامی است که با کوشش های پیگیر خود در طول قرن ها تمدنهای مختلف را آفریده اند و علوم مختلف را گسترش داده اند. از این رو…

دو تأویل از یک تمدن: بازخوانی دو اثر عبدالحسین زرین کوب: دوقرن سکوت و کارنامه اسلام

تاريخ نگاري اسلامي فراز و نشيب بسياري داشته و از شرايط و ويژگي هاي اجتماعي و تاريخي بسياري تاثير پذيرفته است، تا آنجا که مي توان از مولفه هايي ياد کرد که به مثابه مجموعه يک گفتمان تاريخي، تاريخ نگاري يک دوره را رقم مي زند. آثار دکتر عبدالحسين زرين…

فرهنگ سازی از راه ارائه الگوی مناسب

فرهنگ، مهم ترين جلوه و نماد بيروني و خارجي از انسانيت بشر است. از اين رو شخصيت هر كسي را براساس فرهنگ وي مي سنجند. هم چنين فرهنگ هر جامعه به عنوان مهم ترين معيار سنجش و داوري درباره آن جامعه و بيانگر ميزان رشد و تكامل آن در مسير…

موضع فقهای شیعه در قبال تمدن غرب با تأکید بر مقطع نهضت تنباکو تا مشروطیت

فقهای شیعه از زمان نهضت تنباکو به موضع گیری در قبال مظاهر و ابعاد مختلف تمدنِ مدرن پرداختند. ویژگیهای مهم غرب برای فقهای دورة مذکور را میتوان در چهار مقولة «کفر»، «استعمار»، «تکنولوژی» و «نظام سیاسی» ذکر کرد. این موضع گیری، «تقابل» با کفر و استعمار، و «برخورد گزینشی» با…

توسعه فرهنگی در آموزه های قرآنی

توسعه فرهنگي را مدخل و مقدم بر همه توسعه هاي ديگر دانسته اند. چنانچه توسعه فرهنگي به خوبي انجام شود ساير ابعاد توسعه نيز مجال و زمينه بروز و ظهور پيدا كرده و جامعه به سوي رشد و كمال رهسپار مي شود. نويسنده مقاله حاضر سعي كرده است به شاخصه…