تاریخ معاصر ایران،فراز و نشیب‌های بسیاری را از سر گذرانده است.یکی از تأثیرگذارترین‌ رویدادهای تاریخ معاصر ایران،جریان ملی شدن صنعت نفت است که در جریان نیروهای مذهبی و ملی در کنار یکدیگر علیه استعمار و استبداد مبارزه کردند.در این میان نقش روحانیت اگر بیشتر از دیگر نیروها نبوده باشد کمتر نیست،در صورتی که تاکنون پژوهشگران،آن‌گونه که بایسته است به‌ تأثیر این گروه از جامعه،در جریان ملی شدن نفت نپرداخته‌اند.آیت الله کاشانی رهبری گروه‌های مذهبی‌ را برعهده گرفت و در این راه تلاش‌های فراوانی انجام داد تا مبارزات به سرانجام رسید.همکاری نیروی‌ ملی و مذهبی،شاه و هم‌پیمانش انگلیس را در بن‌بست سیاسی قرار داد تا جایی که دولت انگلستان و دست‌نشانده‌اش محمد رضا پهلوی به ناچار در برابر مردم ایران سر تسلیم فرود آوردند و نفت ایران ملی‌ شد. نقش گروه‌های مذهبی و رهبری روحانیت،آن هنگام بیشتر آشکار می‌شود که پس از خانه‌نشین ضدن آیت الله کاشانی و کناره‌گیری همفکران ایشان از نهضت،ملی‌گراها راه به جای نبردند و این بار نفت ایران‌ به امریکا سپرده شد و این ابرقدرت نوپا نیز جانشین انگلستان شده و هدفی جز غارت منابع ایران‌ نداشت. این مقاله در نظر دارد کوشش‌های روحانیون را در جریان ملی شدن صنعت نفت و پیامدهای آن را مورد ارزیابی قرار داده و فعالیت‌های آیت الله کاشانی را پیش ازاین‌رویداد تأثیرگذار تاریخی و پس از آن، بررسی کند.