ابن خلدون و دو راهی نقش سیاست شرعی و عرفی عقلی در صدور احکام اجتماعی اسلام

ابن خلدون، به عنوان شخصیتی صاحب نظر در حوزه مناسبات دین، سیاست و جامعه، با فهمی که از تاریخ حکومت های مسلمان دارد، به این سوال چالش برانگیز در طول تاریخ اندیشه اجتماعی مسلمانان پاسخ داده که احکام اجتماعی تا چه اندازه ریشه در دستور شارع و یا عرف و…

نخستین نگارش ها در حوزه تمدن اسلامی (یک مرور کوتاه)

تاریخ تمدن، شاخه نسبتا جدیدی در شاخه های درس تاریخ است. در فرهنگ تاریخی مسلمانان، نگاه تمدنی به تاریخ نبوده و غالبا همان نگاه های سیاسی و احیانا اجتماعی غیر پویا به تاریخ گذشته وجود داشته است. درحالیکه گرایش علمی تاریخی با عنوان تاریخ تمدن مورد توجه بسیاری از مورخان…

میراث تمدنی شیعه در حلب(قرن های چهارم و پنجم قمری)

حلب در سال 333 ق، توسط سیف الدوله، مرکز حکومت شیعی حمدانی شد. فعالیت این حکومت در ابعاد مختلف باعث رواج و تثبیت تشیع در این شهر شد. بعد از حمدانیان نیز سلسله شیعی مرداسی در این شهر حکومت کردند. یکی از ابعاد فعالیت حکومت و جمعیت شیعه در این…

تبیین روش مالک بن نبی در حصول معرفت اجتماعی

این پژوهش با هدف بررسی روش مالک بن نبی در حصول معرفت اجتماعی با تأکید بر دو امر شیوه جامعه کاوی مالک و شیوه تحلیل داده او انجام شده است. دو پرسش اصلی که این پژوهش پابست پاسخ بدان ها بوده، از این قرارند: 1. مالک با چه سنخ تقسیم…

تحلیل جایگاه شبکه روابط اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن در اندیشه تمدنی مالک بن نبی

مالک بن نبی متفکر معاصر الجزایری به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین ایده پردازان و تحلیلگران حوزه تمدن از منظر تاریخی-اجتماعی شناخته می‌شود. در این پژوهش به دنبال آن هستیم تا جایگاه و عوامل مؤثر بر شبکه روابط اجتماعی در شکل‌گیری جوامع و تمدن‌ها را از منظر او بررسی کنیم. موضوع سه…

بررسی تطبیقی دیدگاه شهید مطهری و سید حسین نصر درباره انحطاط تمدن اسلامی ایرانی و راه های برون رفت از آن

انحطاط تمدن اسلامی ایرانی از دیر باز مورد توجه اندیشمندان بوده است. تحقیق حاضر با تکیه بر آثار منتشره از این دو اندیشمند با روش مطالعه تطبیقی در صدد مقایسه دیدگاه آنان درخصوص عوامل انحطاط تمدن اسلامی ایرانی و راهکارهای برون رفت از آن می باشد. یافته ها نشان می…

شخصیت شناسیِ مخاطب در فرایند ارتباطی رسول اکرم(ص)

دستیابی به الگویی مطلوب از سیره ارتباطی رسول اکرم| در گروِ تحلیل و فهم منطقیِ اجزاء، عناصر، متغیرهای مؤثر و فرایند طی شده است؛ چرا که فرایند ارتباط به هر شکلی که برقرار شود، حداقل سه عنصر را در بر می گیرد: فرستنده، پیام و گیرنده (مخاطب). هر سه عنصر…

بررسی رابطۀ مفهومی تمدن با واژگان قرآنی همخوان

«تمدن» یا «حضاره» از جمله واژگانی است که در قرآن کریم به‌طور مستقیم از آن یاد نشده، اما راه‌ پژوهش دربارۀ آن از طریق جستجوی واژه‌های مرتبط، به‌ویژه واژه‌های دارای بار اجتماعی می‌باشد. «امت»، «قوم»، «قریه» و «مدینه» از مهم‌ترین واژگانی بوده که تاکنون از آن‌ها برداشت تمدنی شده است.…

بررسی و نقد مبانی فکری حسن حنفی در نوسازی علوم اسلامی

حسن حنفی، از جمله اندیشمندان جریان نومعتزلی است که دارای طرح و پروژه فکری مشخص است؛ طرحی که آن را «التراث والتجدید» نامیده و در امتداد تلاشهای فکری جریان اصلاح دینی قلمداد می‌کند. دغدغۀ اصلی حنفی در این طرح، نوسازی میراث دینی بوده و بخش مهمی از آن به نوسازی…

تحلیل انتقادی دیدگاه دکتر شریعتی درباره تقابل اسلام ایدئولوژیک و اسلام فرهنگی

مسئله عقب ماندگی و پیشرفت جوامع اسلامی از جمله مسائل مهمی است که ذهن بسیاری از اندیشمندان مسلمان را به خود مشغول نموده و هر کدام از منظری تلاش نموده اند ضمن بررسی عوامل عقب ماندگی، راهی برای برون رفت از این مشکل بیابند. این نوشتار درصدد است با روش…

شایستگی‌های کارگزاران تراز دولت اسلامی ایران با رویکرد تمدّن نوین اسلامی

در طلیعه گام دوم انقلاب اسلامی ایران، نقش کارگزاران در تعالی نظام اسلامی منحصر به‌فرد است و اگر کارگزاران نظام با تراز آرمان‌های انقلاب اسلامی تربیت و انتخاب نشوند، نمی‎توان به مقاصد عالی انقلاب دست پیدا کرد. در همین راستا این مقاله تلاش کرد با احصای مؤلفه‌های شایستگی کارگزاران در…

مبانی جامعه شناختی فقه تمدنی

تمدن، بزرگ ترین مقیاس حیات اجتماعی است که تمامی ابعاد زندگی انسان ها را تحت تدبیر و تأثیر خویش قرار می دهد؛ بنابراین رسیدن به تمدن اسلامی، می تواند بالاترین آرمان جوامع و دولت های اسلامی باشد. تمدن اسلامی، تمدنی است که از پایگاه شریعت اسلامی و از معبر استنباط…

تبیین سبک های خراج نگاری در تمدن اسلامی تا سال۶۵۰ هجری

مالیه نگاری در فرهنگ و تمدن اسلامی از سده اول مورد توجه مسلمانان واقع گردید. از شاخه های فرعی تاریخ نگاری مالی، خراج نگاری بود. با آغاز فتوح اسلامی یکی از مباحث مطرح در ارتباط با فتح سرزمین های جدید، پرداخت خراج به عنوان یکی از مهمترین منابع درآمد دولت…

زمینه ها و نقش سیاست های دولت در توسعه خلاقیت فرهنگی ایران عصر صفویه

خلاقیت به معنای عام شرط پویایی فرهنگ و تحقق تمدن است. یکی از نقاط قوت تمدن غربی معاصر نیز جذب و به کارگیری نخبگان است. خلاقیت فرهنگی که به تولید محصولات نمادین می انجامد و یکی از انواع خلاقیت است که به ویژه در آثار هنری تجلی می یابد. هدف…

تبیین و شرح حکمت و کارکرد غیبت از دیدگاه امام خامنه ای

در خصوص حکمت غیبت و ظهور، دیدگاه های متعددی وجود دارد که از آن میان، کلام گهربار امام صادق(ع) مبنی بر پوشیده ماندن این حکمت تا ظهور و همراستا بودن آن با غیبت های حجج الهی پیشین می تواند بسیار راه گشا باشد. همراه بودن این تعلیل با دیدگاه حضرت…

حکمرانی و تمدن آینده

وثیقه المدینه و جایگاه معرفتی آن در شکل گیری جامعه اسلامی در مدینه

پیامبراکرم(ص)به عنوان مفسر و تفصیل دهنده آیات قرآنی هم آهنگ با نظام اجتماعی مورد نظر قرآن، جامعه اسلامی را در مدینه بر اساس توحید پایه گذاری کرد و در شرایطی که جامعه مدینه، متشکل از گروه های مختلف اجتماعی با اعتقادات و گرایش های مختلف بود، سامان دهی جامعه اسلامی…

تأثیر مبنای هستی شناسی در تولید تئوری انسان شناسی دینی

هستی و انسان دغدغه ای است که قرن ها است ذهن بشر را به خود مشغول کرده است. بیش از بیست قرن است متفکران دینی و غیردینی پیرامون آن به بحث و گفتگو مشغول هستند. مسئله این است که چه رابطه و تأثیرگذاری بین هستی و انسان وجود دارد و…

روش شناسی تولید فلسفه های مضاف

مسئله اصلی در این مقاله کشف یک روش قیاسی برای تولید فلسفه های مضاف است. مؤلف تعریف فلسفه های مضاف را چنین بیان کرده است: «فلسفه مضاف مجموعه تحلیل های عقلانیِ وجودشناسانه در مورد چیستی، چرایی و چگونگی یک پدیده است» (اعم از علوم و امور). روش لازم برای تولید…

اجتهاد تمدنی؛ منطق فهم دین در مقیاس تمدن سازانه (چیستی، امکان و چگونگی)

هدف نگارنده در این مقاله، دستیابی به روشی استنباطی مبتنی بر مکتب اجتهاد جواهری، برای اکتشاف نظر شارع درباره ساختارها و فرایندهای لازم در تحقق یک تمدن است. در این مقاله، پس از مفهوم شناسی «تمدن» و «اجتهاد»، به چیستی اجتهاد تمدنی پرداخته شده است که دال مرکزی آن «استنباط…

نسبت اقدامات فرهنگی- اجتماعی فرح پهلوی در تعمیق پیوست های فرهنگی سلسله پهلوی

فرح پهلوی به عنوان جزئی از چرخه ی فرهنگی دهه ی پایانی حکومت پهلوی، در جهت تثبیت هویت سه گانه سلطنت، با تاسیس زیر مجموعه های متعددی در بنیاد تحت مدیریت خود با اقداماتی: در حوزه سینما، تئاتر، موسیقی با تاکید بر رویکرد پیشروانه (نوآوری بر خلاف هنجارهای جامعه)، در…

اندیشه‌های تمدنی علامه مصباح یزدی (ره)

اندیشه؛ شخصیت تمدنی آیت الله مصباح (ره)

دکتر موسی نجفی۔ پژوهشگر و استاد تمام علوم سیاسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. در مراسم گرامیداشت منزلت علمی وعملی عالم ربانی و حکیم والامقام آیت الله علامه محمدتقی مصباح یزدی در ستخنانی با اشاره به جایگاه علمی ایشان گفت: ما اگر تمدن را دارای سه جزء بدانیم: «عقلانیت:،…

چالش تمدنی جمهوری اسلامی ایران و امریکا با تاکید بر نظریات کیسینجر، هانتینگتون و فوکویاما

چالش های بین ایران و آمریکا ابعاد گوناگونی دارد که عمدتاً از منظر سیاسی تحلیل می شود اما در نگرش غالب متفکرین و استراتژیست های غربی این چالش ها ریشه عمیق تری دارد. در این مقاله تلاش می شود با بهره گیری از روشی توصیفی تحلیلی و با تأکید بر…

بازنمایی نقش رسانه در تمدن سازی پس از انقلاب اسلامی ایران

بررسی تاثیرگذاری رسانه ها در فعالیت های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی همواره مطرح بوده است، اما این که چگونه رسانه ها باتوجه به ابعاد وجودی و کارکردی خود می توانند بر فرآیند تمدن سازی به خصوص پس از انقلاب اسلامی ایران تأثیر داشته باشند به عنوان هدف اصلی این…

نقش عالمان در مناسبات مذهبی منطقه شام در عصر ممالیک (۹۲۳-۹۴۸ه.ق.)

مناسبات مذهبی در منطقه راهبردی شام، همواره تابعی از سیاست های حاکم بر رویکردهای فکری این منطقه بوده است. پرداختن به چگونگی ایفای نقش عالمان در جهت دهی به این روابط در عصر حساس و مهم ممالیک (923-648ه.ق.) می تواند بخشی از منازعات فکری این منطقه را ریشه یابی کند.…

مناسبات تقابلی دو دولت صفوی و عثمانی

در طول بیش از دو سده سلطنت صفویان بر ایران، میان دو دولت ایران و عثمانی، روابط بسیار پرفرازونشیبی برقرار بود. وقوع جنگ های متعدد و انعقاد معاهده های صلح مختلف از نمودهای بارز دوره های جنگ و صلح پیاپی میان دو دولت است. پرداخت به موضوع مناسبات میان دو…

صلح امام حسن (ع) در سنجه تمدن اندیشی؛ امنیت و همگرایی اجتماعی

نقش آفرینی امام حسن(ع)به عنوان یکی از خلفای اسلامی و نیز امام بلامنازع شیعی،از منظرهای گوناگونی قابل تبیین است، بویژه پرچالش ترین اقدام ایشان،یعنی صلح با معاویه که برابر آن، امام خلافت مشروع و قانونی خویش را بناگزیر طی پیمانی به رقیب خود وانهاد. ریشه یابی و ارزیابی این اقدام،…

سخنی در ضرورت سیره پژوهی

سازِکار اقتداریابی امویان در صدر اسلام با تأکید بر نقش دهاه اربعه

تحول خلافت اسلامی به سلطنت اموی در فاصله زمانی نسبتاً کوتاهی پس از رحلت پیامبر خدا 6 رخ داد. این تحول منشأ پرسش ها و تأملات بسیاری شد، به ویژه آن که سردمداری این تحول را کسانی بر عهده داشتند که در سال های آغازین نبوت و تکون حاکمیت اسلامی،…

تحلیل ساز و کارهای معرفی امام رضا (ع) توسط امام کاظم (ع)

مطالعه سیر تاریخی تعیین امام از سوی امام قبلی، حاکی از وجه متفاوت آن از سوی امام کاظم (ع) است، تا آن جا که برای نخستین بار در فرهنگ امامت، آن حضرت در فضای عمومی و مکرر اقدام به معرفی جانشین خویش کرد. با بررسی های صورت گرفته در منابع…

ادلّه ی اعتبار شرعی اسناد بالادستی نظام اسلامی در فقه سیاسی امام خمینی

هدف از این پژوهش، بررسی مبانی امام خمینی در مشروعیت «اسناد بالادستی و برنامه های توسعه»در حکومت اسلامی است. فرضیه ی پژوهش این است که در فقه حکومتی ایشان، با استناد به ادلّه ای هم چون «عرف عام و عرف خاص»، «سیره و بنای عقلا» و «قاعده ی حفظ نظام»…

مناسبات امنیت و آزادی از دیدگاه سید قطب مبتنی بر نظریه استخدام علامه طباطبایی

کاربست مطالعات امنیتی نقش بسزایی در تنظیم روابط اجتماعی دارد. مناسبات امنیت و آزادی در جوامع بشری، از مباحث مطالعات امنیتی به شمار می آید. شناخت دیدگاه اندیشمندان اسلامی در مورد نسبت امنیت و آزادی از جمله روش هایی است که در تنظیم آن نسبت راهگشاست.سید قطب از جمله اندیشمندانی…

واکاوی ضرورت فقاهت در سفیر دولت اسلامی

مقتضای فقه محوری دولت اسلامی در عرصه ی غیبت این است که کارگزاران آن در سطوح مختلف از جمله کارگزاران ارشد نظام نسبتی وثیق با فقه برقرار نمایند. ایده سفیر فقیه بر پایه نظریه اجتهاد سازمانی تأکید می کند که مدیران ارشد دولت اسلامی باید در حیطه وظایف و دخالت…

فقه کارگزار در دولت اسلامی

تأملی در فقه کاربردی

اسلام دین خاتم است و از همین رو، مشتمل بر جامع ترین، گسترده ترین و کامل ترین قوانین برای تکامل حیات فردی و جمعی بشر در دو ساحت دنیا و آخرت می باشد. چنین ویژگی هایی اقتضاء «درک سیستمی»، شبکه ای و منظومه ای از اسلام را دارد. منظومه بودن…

مدیریت فقهی

بی شک، ورود گسترده و فراگیر غرب در ایران، باعث تشکیک و تردید در برخی از مبانی، اصول، روش ها و غایات موجود در فرهنگ اسلامی ایرانی شده است. یکی از این تردیدها ناظر به «مدیریت فقهی» جامعه است؛ الگویی که پیش از انقلاب اسلامی الگوی مطلوب و آرمانی ما…

نیروهای پیشران در وضعیت آینده ی شیعیان اندونزی

هدف پژوهش حاضر بررسی و شناخت نیروهای پیشران کلیدی در ارتقای وضعیت شیعیان اندونزی است. روش این پژوهش، توصیفی- تحلیلی است. نتایج نشان می دهند که ارتقای وضعیت شیعیان اندونزی، نیازمند شناسایی و تعامل صحیح با نیروهای کلیدی دخیل در آینده ی اندونزی است. پیشران های شناسایی شده را به…

الزامات نظری – عملی تحقق فقه دولت

تحلیل روند ایده پردازی پیرامون نهاد ولایت فقیه در دوره ی دوم جمهوری اسلامی

هدف پژوهش حاضر بررسی و تبیین تغییر و تحولات روند نظریه پردازی در ولایت فقیه در دوره ی دوم جمهوری اسلامی بود. این پژوهش با بهره گیری از «الگوی تحلیل روند» و با روش توصیفی- تحلیلی نشان داد که پس از وقوع تغییرات در قانون اساسی، روند ایده پردازی پیرامون…

حاکمیت صفات الهی در جریان تاریخ از دیدگاه نهج البلاغه

صفات الهی و بازتاب آن در حرکت و مراحل حرکت تاریخ، از مباحث مهم فلسفه ی نظری تاریخ است که نظر فیلسوفان تاریخ را به خود جلب کرده است. این مسأله ازآن رو که در پیوند با اختیار انسان و میزان و چگونگی نقش آفرینی او در تاریخ است، اهمیتی…

رهیافتی تاریخی در واکاوی مفهوم بداء در متون شیعی

بداء از کاربردی ترین آموزه های معرفتی در علوم مختلف است. از این رو دستیابی به تعریف جامع از آموزه بداء ضرورتی اجتناب ناپذیر است؛ چرا که بررسی آثار اندیشمندان این حوزه، حکایت از ارائه تعریف های متفاوتی از این آموزه شیعی تا به امروز دارد که حتی برخی، آن…

از روایت فلسفی تاریخ تا روایت فلسفه تاریخ؛ خوانش انتقادی کتاب تاریخ به روایت فلسفه؛ از هرودت تا آلن بدیو

اندیشیدن در باره تاریخ در چند دهه اخیر فربهی بسیار و یک دگرگونی دامنه دار یافته است. اگر "فلسفه تاریخ" را مولود این تحول بدانیم، با توجه به فاصله تقریبا زیاد ما ایرانیان با آن، آگاهی روشمند از مطالعات و رویکردهای جدید در این شاخه معرفتی اهمیت می یابد. کتاب…

بررسی نزاع گفتمان ها بر سر معانیِ سیاسی- مذهبی در معرفه الصحابه ابونعیم اصفهانی (مطالعه موردی: تراجم خلفای سه گانه و علی (ع))

معرفه الصحابه ابونعیم اصفهانی از جمله مهم ترین منابع صحابه نگاری قرن چهارم تا پنجم قمری است که همانند سایر منابع معرفتی در حوزه تاریخ، پدیده ای شفاف و خنثی نیست که واقعیت های اجتماعی، سیاسی و مذهبی را عیناً بازگو کند، بلکه حقایق را تحریف و یا پنهان می…

درآمدی بر الهیات سیاسی تمدنی در اندیشه ی مالک بن نبی

هدف این پژوهش ، بررسی آن دسته از مفاهیم و ابعاد الهیات تمدنی در اندیشه ی مالک بن نبی است که به نواندیشی و بازسازی اندیشه ی سیاسی به معنای عام و کلی آن - و نه به مفهوم دولت سازی - بینجامد. روش این پژوهش توصیفی-تحلیلی است. یافته ها…

رویکرد تمدنی و شاخصه‌های آن از منظر مؤسسه بین‌المللی اندیشه اسلامی؛ با تأکید بر دیدگاه تمدنی عمادالدین خلیل

مؤسسه بین­المللی اندیشه اسلامی به­عنوان پیشگام طرح اسلامی­سازی معرفت در دهه هشتاد میلادی در آمریکا شروع به فعالیت کرد. آنها معتقد بودند که امت اسلامی هم­اکنون دچار بحران در هویت و فکر شده است و عامل آن سلطه نظام آموزشی غربی و سکولار بر جهان است. برای بازیابی دوباره هویت…

«یگانگیِ الهی» و «چندگانگیِ انسانی» از منظر الهیات سیاسی و تمدنی

هدف پژوهش حاضر، تحلیل و تبیین نسبت میان وحدت و کثرت در تمدن اسلامی از منظر قرآنی و استلزامات آن در دولت امت گرا یا «دولت تمدنی» در اسلام است. در این راستا با رویکرد تمدنی و با روش تحلیلی-تفسیری، دو عنصر «سُبُل» و «صراط» در قرآن و نسبت بین…

تاثیرات و پیامدهای تربیتی فضای مجازی در تحقق تمدن نوین اسلامی

کنشگر اصلی ایجاد تمدن نوین اسلامی، «انسان» است و آنچه که از صفر تا صد در تمدن سازی اتفاق می افتد، برای انسان و در جهت ایجاد بسترهای رشد و تعالی اوست. از طرفی امروزه فضای مجازی به عنوان فضایی معنابخش و موثر بر سبک زندگی انسان، در اغلب عرصه…

بازشناسی و تحلیل پیش انگاره های تحقق تمدن نوین اسلامی با رویکرد کلامی با تأکید بر اندیشه امام خامنه ای

امام خامنه ای به عنوان یک متفکر انقلابی مسئله مهمی بنام تحقق تمدن نوین اسلامی را مطرح نمودند که از نظر راه بردی دارای اهمیت است و پژوهش در این موضوع با رویکرد دینی و کلامی از حیث اینکه این موضوع با وعده الهی در قرآن همخوانی دارد، دارای اهمیت…

خطوط کلی مهندسی تمدن نوین اسلامی در اندیشه آیت‌الله جوادی آملی

نظریه‌های تمدنی برپایه بنیانهای فکری و رهیافتهای اجتماعی اندیشمندان شکل می‌گیرد و امکان سنجش و ارزیابی الگوهای تمدنی با آن وجود دارد. آیت‌الله جوادی به عنوان یکی از اندیشمندان برجسته مسلمان معاصر بر ضرورت بازیابی هویت تمدنی مسلمانان توجه دارند و دیدگاه ایشان به دلیل برخورداری از شاخصه‌هایی چون اصالت،…

انسان به مثابه یک امت در قرآن کریم(مطالعه موردی آیات ۱۲۳ – ۱۲۰ سوره نحل)

امت، ابرنظام مناسبات انسانی در قرآن کریم و فراتمدنی بی‌نظیر است. با این حال در آیه 120 سوره نحل، حضرت ابراهیم(ع)به تنهایی امت نامیده شده است. ظرفیت امت در قالب‌های «یک فرد» و «نظام انسانی»، این سوال را به ذهن می‌آورد که یک انسان چگونه می‌تواند در قالب یک امت،…

تحلیل تطبیقی میان عقلانیت و خلاقیت تمدّنی در دو پارادیم مدرن و اسلامی (مبتنی بر حکمت متعالیه)

عقلانیت، توان و استعدادی انسانی است در خدمت کشف و به‌کارگیری قواعد و قوانین در جهان اجتماعی و پیامد و نتیجه‌ی آن تثبیت و پایداری زندگی اجتماعی است و خلاقیت نیز استعداد و توانمندی انسانی است برای تغییر و تحول در جهان اجتماعی. تلقی از فرهنگ و نظریه‌ی فرهنگی، تعیین‌کننده‌ی…

تبیین علل تفاوت سبک زندگی اسلامی با سایر سبک های زندگی از دیدگاه قرآن کریم

بررسی و تبیین علل تفاوت سبک زندگی اسلامی با سایر سبک های زندگی و معرّفیِ عوامل گرایش برخی انسان ها به سبک های زندگی غیر اسلامی از دیدگاه قرآن کریم؛ موانعی را که موجبِ محرومیّتِ انسان و جوامعِ انسانی از انتخاب و پویشِ سبک برتر زندگی می شود؛ گوشزد می…

تأمّلاتی در خصوص «مراحل تمدن اسلامی»؛ رهیافتی برای تمدن نوین

امروزه دغدغه تمدن نوین اسلامی، ذهن نویسندگان زیادی را به خودمشغول داشته و هر کسی می کوشد ذیل آن،الگویی برای زندگی متعالی/ مطلوب برای ایرانیان و در سطح‌کلان تر، جهان‌اسلام شناسایی کند، اما واقعیت آن است که ارائه الگویی قابل‌دفاع و گفتگوپذیر زمانی میسر می‌شود که از تجربه زیسته و…

انقلاب اسلامی و تمدن نوین بر پایه اتحاد و ائتلاف ملل اسلامی (خوانشی تعمیقی و تحلیل محور به اصل ۱۱ قانون اساسی)

ائتلاف‏سازی و اتحاد ملل اسلامی یکی از مسائل بنیادی در تمدن سازی است. با عنایت با اینکه؛ پیش شرط تاسیس تمدن نوین اسلامی وحدت مسلمین و ائتلاف سازی میان ملت‏های مسلمان می‏باشد؛ این مسئله به عنوان محور اصلی پژوهش انتخاب شده است. مولفه‏های ائتلاف‏ساز و دستاوردهای انقلاب اسلامی در امتداد…

چالش های فراروی تمدن اسلامی در رویارویی با نظام وستفالیایی غربی

بیان مسئله: با بعثت پیامبر(ص) اسلام، به عنوان شریعتی مبتنی بر وحی، منشاء هویت، قواعد و هنجارهای حیات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مسلمانان قرار گرفته است. در بعد سیاسی خلافت اسلامی، به مدت چندین دهه شکل رایج سازمان یافتگی سیاسی مسلمانان بوده است. هدف: با توسعه و گسترش نظام وستفالیایی…

مؤلفه‌های تدوین خط‌مشی‌های عمومی در دولت اسلامی با رویکرد تمدن‌سازی نوین اسلامی (با محوریت بیانات مقام معظم رهبری)

خط‌مشی‌های عمومی، تصمیماتی هستند که نظام خط‌مشی‌گذاری در قالب مراحل خط‌مشی‌گذاری و برای حل مسائل عمومی اتخاذ می‌کند. فرآیند خط‌مشی‌گذاری در سه حوزه تدوین، اجرا و ارزشیابی می‌باشد، که نقش تدوین در آن برجسته است. اکنون که در گام سوم از گام‌های پنج‌گانه تمدن نوین اسلامی، یعنی دولت اسلامی قرار…

نقش قدرت در تأسیس تمدن نوین اسلامی در اندیشه امام خمینی

امام خمینی سرشتی سراسر سیاسی برای اسلام ناب محمدی و نه اسلام آمریکایی قائل است و معتقد است که مسلمانان باید سنگرهای کلیدی جهان را فتح کنند. این فتح با تشکیل تمدن نوین اسلامی میسر است(اهمیت). از آنجا که قدرت نقشی کلیدی در تأسیس و حفاظت از تمدن دارد، مسئله…

چالش های تمدنی پیش روی انقلاب اسلامی ایران

انقلاب اسلامی ایران داعیه دار نظم اجتماعی جدیدی است که خود را در سطحی فراگیر در قالب تمدن‌نوین اسلامی نمایان می‌سازد. حرکت به سمت تمدن نوین اسلامی با چالش‌هایی همراه است که چیستی آن‌ها، مساله این پژوهش را شکل می-دهد. روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش، مطالعه‌ی اسنادی است و…

مطالعه ظرفیت‌های توسعه فضای مجازی با رویکرد تحقق تمدن نوین اسلامی (از منظر متخصصان فضای مجازی)

مقاله حاضر پژوهشی با رویکرد مطالعه ظرفیت‌های توسعه فضای مجازی در راستای تحقق تمدن نوین اسلامی است که با هدف بررسی رابطه فن آوری ارتباطات و فضای مجازی با تمدن سازی اسلامی در جهان اسلام از منظر کارشناسان و متخصصان فضای مجازی انجام شده‌است. توسعه و گسترش فضای مجازی در…

سرمایه های اجتماعی تمدن ساز در اندیشه امام خمینی(ره)

مجموعه بیانات امام خمینی(ره)، از گنجینه‌های عظیم معارف اسلامی و انقلابی دوران معاصر و منشور تمام‌نمای انقلاب اسلامی است. در این منشور، نگاه تمدن‌ساز و غایت-محور امام خمینی(ره)، به‌مثابه‌ی سرمایه‌های اجتماعی تمدن‌ساز قابل رویت است. سرمایه اجتماعی تمدن‌ساز مجموعه‌ای از ادراکاتی است که موجب ایجاد ارتباط و مشارکت بهینه اعضای…

نظریه جغرافیایی تمدن و امکان ظهور تمدّن نوین اسلامی

هویّت هر تمدّن علاوه بر اندیشه و فرهنگ با محل ظهور و رشد آن پیوند خورده است وجود عوامل مساعد طبیعی و جغرافیایی به همراه عوامل فکری و فرهنگی بستر تکوین یک تمدّن را فراهم می‌آورد. به اعتقاد برخی محقّقان، عامل جغرافیایی تمدّن به‌ عنوان شرط لازم وقوع تمدّن در…

“سرمایه اجتماعی” “تمدن نوین اسلامی” “ارتباطات” “اعتماد” “مسئولیت اجتماعی”

بیان مساله : شکاف بین بین چشم‌انداز تمدنی و انفعال نهاد دولت در امور کوتاه مدت و سطحی، و غفلت از عاملیت نهادی هدف: بررسی کنش نهادی و سیاست گذاری دولت تمدنی در پی ریزی ترتیبات نهادی جدید به منظور خلق کسب وکارها و کارآفرینی است. روش : تحلیلی وتوصیفی…

ترسیم نقش و جایگاه مفهوم سرمایه اجتماعی در شکل گیری تمدن نوین اسلامی

مفهوم سرمایه اجتماعی آن‌طور که توسط دانشمندان مختلف ارائه شده بیشتر در برگیرنده مفاهیمی چون اعتماد، همکاری و همیاری متقابل میان اعضای یک گروه یا یک جامعه‌، مشارکت و جنبه‌هایی از ساختار اجتماعی است که نظام هدفمندی را شکل می دهند و آن‌ها را به سوی منافع مشترک هدایت می‌کند‌.…

چینش نخبگانی، جوانان و چالش‌های پیش روی تمدن نوین اسلامی؛ تاکید بر نخبگان دانشگاهی

همگام با گسترش تحولات شگرف و تعاملات نوین، جوانان و نسل‌های جدید عمدتا تحت تاثیر ابعاد جدیدی از نقش‌آفرینی نخبگانی و شخصیت‌های اجتماعی در قالب‌هایی نظیر نخبگان سمبولیک(ستارگان سینمایی، ورزشی و هنری) قرار گرفته‌اند. اگرچه در نگاه نخست، تغییر در وضعیت و چیدمان نخبگانی محصول طبیعی شرایط و مقتضیات زمانی…

مولفه‌های اندیشه‌سیاسی محقق‌سبزواری در نسبت با محقق‌کرکی در تمدن‌شیعی دوران صفوی

هدف از انجام این پژوهش، تبیین مولفه‌های اندیشه‌‌سیاسی محقق‌سبزواری به‌عنوان شیخ‌الاسلام پایتخت دولت‌صفوی در تمدن‌شیعی ظهوریافته‌ آن دوران است. گردآوری اطلاعات این پژوهش، با روش اسنادی و کتابخانه‌ای انجام شده و بر چارچوب نظری شلدون ولین استوار است. ولین با الهام از نظریه انقلاب‌های علمی توماس کوهن، بیان می‌دارد که…

آینده پژوهی وقف های جدید در تمدن نوین اسلامی

در تمدن نوین اسلامی،نهاد وقف از دو منظر عبادی و اقتصادی جایگاه ویژه ای دارد.علیرغم این جایگاه متاسفانه در گذر ایام عین مال موقوف به ویژه درمورد املاک ثبت شده باعث شده بخشی از سرمایه ملی از گردش بیفتد و گاهاً بی‌مبالاتی متولیان وقف و اختلالات موقوف نیز باعث شده…

فرایند ترمیمی پدیده های اجتماعی در مهندسی تمدن نوین اسلامی (ارائه یک نمونه: پدیده اشتغال زنان)

تمدن نوین اسلامی وضعیتی آرمانی است که در آن همه ظرفیت های تمدنی دین اسلام به فعلیت می رسند. پدیده‌های اجتماعی از جمله ظرفیت های تمدنی هستند که می‌توانند در جهتی همسو و یا مخالف جهت تحقق تمدن نوین اسلامی نقش آفرین باشند، از این رو لازم است که از…

تبیین حرکت تاریخی ملت ایران به سوی تمدن‌سازی مبتنی بر روند‌شناسی تاریخی

امروزه این مسأله که بازطرح موضوع « تمدن اسلامی » در گفتمان و ادبیات انقلاب اسلامی ایران بر چه واقعیت تاریخی و عینی استوار است ؟ به یک دغدغه علمی ـ پژوهشی تبدیل شده است. پژوهش حاضر تلاش می‌ کند بخشی از این مسأله را با رویکرد آینده ‌پژوهی و…

تاثیر نگرش به دنیا در ساخت تمدن از منظر قران

انسان بر اساس نوع نگرش خود، در بستر تاریخ حرکت می‌کند و مسیر خود را انتخاب می‌نماید؛ لذا نوع نگرش انسان به دنیا، در ساخت تمدن اهمیت دارد. این نوشتار با روش توصیفی-‌تحلیلی و رویکردی قرآنی درصدد است تا تاثیر نگرش به دنیا را در ساخت تمدن از منظر قرآن…

نظریه «تمدن نوین اسلامی» از رویکرد فلسفی- نظری تا رویکرد تاریخی- نظری

نظریه «تمدن نوین اسلامی»، دربردارنده دو بعد تمدنی و اسلامی است که درون خود اندیشه تعالی، تمدن برتر، تکامل و هویت را دارد. اگرچه تا کنون از تمدن نوین اسلامی سخن به میان آمده؛ کمتر در قالب و چهارچوب نظریه عنوان شده است. حرکت به سمت تمدن نوین اسلامی با…

حضور تشیع در عرصه بین الملل

ایران و چالش‌های علوم اجتماعی در جهان اسلام

متافیزیک غربشناسی در ستیز بین ایران و غرب

مقدمه این تحقیق می کوشد تا مبانی و مقدمات متافیزیک غرب شناسی را در عرصه تجربه ایرانی بیان کند و به آن، همچون یک اتفاق استثنایی در تاریخ معاصر بنگرد. براساس این فرضیه، بحث ما در تبین تمایزات گسست و پیوست بین دو بعد موازی این تجربه ایرانی، یعنی بعد…

مبانی فرانظری در مناظرات تمدنی روابط بین‌الملل

هدف پژوهش حاضر بررسی و تبیین چگونگی صورت‎بندی مناظره‌ی تمدنی در روابط بین‎ الملل است. در این راستا، این‌که دو طیف اصلی فعال این مناظره، صورت‎بندی مباحث خود را بر چه مبانی فرانظری‌ای استوار ساخته‎ و به‌تناسب آن، چه احکام و گزاره‌های نظری و تمدنی را در روابط بین‌الملل وارد…

زبان و حوزه اعتبار تمدنیِ جهان اسلام

در سه دهه اخیر سطح تحلیل تمدنی در در روابط بین ‎الملل ظهور یافته و سبب تولد مسئله‎ های جدیدی در این حوزه مطالعاتی شده است. از جمله مسئله‎ های نوپدید بازخوانی نقش تمدنی زبان به عنوان یک متغیر فعال در روابط بین ‎الملل است. در این قلمرو توانمندی زبان…