صورت بندی نظریه پردازی تمدنی در روابط بین الملل

تحول نظری در روابط بین الملل از جمله موضوعات مهم در دانش این حوزه است. در بررسی تحولات نظری، مسئله کانونی، چگونگی خلق نظریه های جدید، ایجاد مناظره های علمی میان نظریه ها و در نهایت ظهور نظریه هایی متفاوت و یا متعارض است. ورود مفهوم تمدن به دانش روابط…

آثار تمدنی خانواده مستحکم در سیره معصومان علیهم السلام

رکود تمدنی جهان اسلام متأثر از فرهنگ غرب، رکودی فرهنگی است که همه حوزه های تمدنی ازجمله کانون خانواده را، متأثر ساخته است. تمدن گراها تنها راه برون رفت از این رکود را، رجوع به منابع دینی جهت استخراج، دستیابی و استنباط فرهنگ دینی با هدف جایگزین کردن این فرهنگ…

گونه‌شناسی تمدنی جریان‌های فکری معاصر جهان اسلام

تاکنون گونه‌شناسی‌های متعددی از جریان‌های فکری جهان اسلام صورت گرفته، اما اغلب با رویکرد سیاسی یا مذهبی بوده است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و مقایسه‌ای در صدد پاسخ به این پرسش اصلی است که از منظر تمدنی چه رویکردهای کلانی را در جریان‌های فکری معاصر جهان اسلام می‌توان…

درآمدی انتقادی به طرح تمدنی حسن حنفی

حسن حنفی، از جمله اندیشمندانی است که مسئله انحطاط و برون رفت از آن، دغدغه ذهنی وی بوده و دارای طرح تمدنی مشخصی در این زمینه بود. در این نوشتار تلاش شده است با روش توصیفی، تحلیلی به این پرسش پاسخ داده شود که عامل اصلی عقب ماندگی جهان اسلام…

رویکردی نظری به مسئله رابطه دین و تمدن

مسئله رابطه دین و تمدن از جمله موضوعات بنیادینی است که به رغم اهمیت بسیارآن، چندان که باید با رویکردی نظری بررسی نشده است. نوشتار حاضر درصدد است از منظری تئوریک به این موضوع بپردازد و با روش توصیفی - تحلیلی به این پرسش پاسخ دهد که نوع نگرش به…

واکاوى وجوه ارتباط و اشتراک حج و تمدن نوین اسلامی در اندیشه آیت الله خامنه ای

حج به عنوان آیین دینی جامع و دارای ویژگی های منحصربه فرد، ظرفیت بالایی برای ایفای نقش در تمدن اسلامی داشته و دارد. در منظومه فکری مقام معظم نمونه جامعه » رهبری حج دارای جایگاه ویژه ای است؛ به گونه ای که ایشان حج را می دانند. این تشبیه و…

ظرفیت‌سازی تمدنی در راه‌پیمایی اربعین

راه پیمایی اربعین جلوه ای است از نظریه پیوستگی که توانسته یک امر سنتی را از گذشته آورده و باعبور از عالم مدرن، کاملاً یک ظهور اجتماعی به این گستردگی و بااین ابعاد اجتماعی. سیاسی و اقتصادی نشان دهد؛ به طوری که برخی از محققان در آمریکا بحث کرده بودند…

مناسبات اقوام در ایران در اندیشه آیت الله خامنه ای

یکی از مسایل اصلی در جوامع معاصر، نحوه‌ی همزیستی و مناسبات گروه‌‌‌‌ها و اقوام مختلف در کنار یکدیگر است. این مسیله در جمهوری اسلامی ایران که گروه‌‌‌‌ها و اقوام مختلفی در سالیان و قرون متمادی در آن زیست کرده‌‌‌‌اند، نیز موردتوجه است. مسیله و سوال اصلی این مقاله آن است…

ویژگی های اجتماعی و اعتقادی نزد اعراب معاصر با ظهور اسلام در اشعار خنساء

اشعار باقی مانده از دوران معاصر با ظهور اسلام که در بستر جامعه ی جاهلی سروده شده است یکی از منابع شناخت جامعه ی آن دوران است. خنساء به عنوان یکی از مشهورترین شاعران آن عصر در اشعارش به برخی از ویژگی های آن جامعه توجه داشته است. این پژوهش…

نقش نگرش سامانه ای در خوانش تمدنی قرآن و صورت بندی تمدن

قرآن در نگاه اندیشمندان بیش از آنکه متنی ناظر به عمل و کارآمد در عرصه تمدنی تلقی شود، متنی نظری و اعتقادی دیده شده است. این نگاه، مانع از پیوند میان قرآن و جهان امروز شده، آسیب هایی را در عرصه عمل همراه داشته است. خوانش قرآن با هدف تقویت…

نسبت آزاد با علوم اجتماعی؛ تحول در نسبت ما با علوم اجتماعی و نسبت علوم با دیگر شئون اجتماعی

این تلقی که علوم جدید، ملهم از بنیادهای متافیزیکی است و برای تحول در آن باید مبانی دیگری را از قرآن، روایات، مجموعه‌ علوم اسلامی حوزوی و به‌خصوص از فلسفه اسلامی جایگزین آن ساخت، تلقی نادرستی نیست؛ اما اغلب گرفتار تصورات تصنعی و مکانیکی است و کمتر با ماهیت و…

بررسی نقش فلسفه اسلامی و جایگاه آن در تمدن اسلامی

این پژوهش به بررسی نقش فلسفه در تمدن اسلامی می‌پردازد. سؤال اصلی این است که «فلسفه اسلامی چه نقش و جایگاهی در پیش‌برد تمدّن اسلامی داشته است؟». برای پاسخ به این پرسش با استفاده از روش تحقیق گردآوری اطلاعات به شیوه کتاب‌خانه‌ای و روش تحلیلی ـ عقلی به بررسی نقش…

الگوبرداری از تأسیس فلسفه اسلامی برای تأسیس علوم انسانی اسلامی

تحقق تمدن نوین اسلامی به‌عنوان هدف نهایی انقلاب اسلامی ایران، نیازمند تولید علوم انسانی اسلامی است؛ اما در میان باورمندان به امکان علوم انسانی اسلامی در باره چگونگی تولید چنین دانشی، شاهد اختلاف‌نظر قابل‌توجهی هستیم و روش تحقیق‌های گوناگونی برای این منظور تاکنون ارائه شده است. ازآنجاکه فلسفه ازجمله دانش‌های…

الگوی نقش‌آفرینی حوزه و دانشگاه در تمدن‌سازی مبتنی‌بر منظومه فکری امامین انقلاب اسلامی

حاکمیت اسلام در جهان و تحقق تمدن نوین اسلامی به‌عنوان مهم‌ترین آرمان و چشم‌انداز نهایی، همواره مورد تأکید امامین انقلاب اسلامی قرار داشته است. رسیدن به این آرمان والا بدون نقش‌آفرینی ویژه توسط نهاد علم (حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها) که تغذیه فکری و علمی جامعه را برعهده دارند، میسر نخواهد…

بررسی مبانی انسان‌شناختی علوم انسانی اسلامی از دیدگاه علامه مصباح یزدی

علوم انسانی مدعی توصیف واقعیت انسان و جامعه است و خود را عهده­دار تبیین روابط، ترسیم اهداف و بیان چگونگی رسیدن به آن اهداف می­داند؛ بنابراین لازم است انسان، به‌عنوان موضوع محوری این مطالعات به‌درستی شناخته شود. انسان کیست؟ چه ویژگی‌هایی دارد؟ اراده و رفتار اختیاری او چقدر در سعادت…

بررسی تحلیلی عوامل تمدنی و علمی شکل‌گیری نظریه تکامل

نظریه تکامل، همانند اکثرِ نظریات علمی، تنها متأثر از ابعاد معرفتیِ ایجادکننده آن نیست و عوامل فردی و اجتماعی و تمدنی هم در تکوین آن تأثیرگذار بوده‌اند. این نظریه توسط چارلز داروین در جهان علم در بدو امر به‌صورت نظریه‌ای زیست‌شناسانه مطرح شد. این نوع نگاه به عالَم، خالی از…

نقش آموزش و پرورش در تمدن نوین اسلامی؛ از منظر نظام تأمین نیاز

در شرایط تاریخی حاضر، ایجاد تمدن نوین اسلامی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. عدم تحقق این امر، منجر به سقوط تمدن اسلامی در منظومه تمدن غرب خواهد شد؛ همچنین فراهم کردن بستر سعادت جامعه بشری جز با ایجاد تمدن اسلامی میسر نیست. تحقق این هدف نیازمند انجام مطالعات بنیادین به‌منظور فراهم کردن…

ظرفیت‌های فقه امامیه در پذیرش نهادهای جدید حقوق خصوصی، با تأکید بر اعتباریات و عرف

تمدن‌سازی اسلامی یا بهینه ‌کردن جامعه اسلامی، در تمامی ساحت‌های خود، از جمله مناسبات و مفاهیم اجتماعی، در راستای شریعت اسلام و اهداف الهی است. بهینه شدن در تمدن‌سازی اسلامی به این معناست که جامعه اسلامی به مطلوب‌ترین وضعیت ممکن در اسلامی شدن تمام ساحت‌های اجتماعی جامعه دست یابد که…

وجوه تحلیل تمدنی نامه مقام معظم رهبری به جوانان اروپا و آمریکا

نامه مقام معظم رهبری به جوانان اروپا هرچند اقدامی منحصربه‌فرد نیست و پیش‌ازاین نیز در سیره عالمان دینی سابقه داشته، اما زمان و زمینه این نامه بدان ویژگی‌ خاصی بخشیده است، به‌گونه‌‌ای که می‌توان آن را به‌عنوان یک کنش خاص در سطح تمدنی تحلیل نمو‌د. در این نامه، رأس هرم…

راهبردهای ارتباطی برای تحقق تمدن نوین اسلامی ایرانی

هدف ترسیم‌شده نظام جمهوری اسلامی ایران، رسیدن به تمدن نوین اسلامی است. امری که بارها از سوی رهبر معظم انقلاب (مدظله‌العالی) بر آن تأکید شده و همواره خواستار توجه به افق تمدنی و برنامه‌‌ریزی راهبردی برای تحقق آن بوده‌‌اند. از مهمترین راهبردهایی که در تحقق تمدن باید پی‌جویی شود، راهبردهای…

بازخوانی اصول و مفاهیم زیبایی و انگاره‌ی‌ زیباسازیِ شهر از منظر حکمت اسلامی

زیبایی به‌مثابه کیفیتی ازلی و برآمده از حقیقتی همیشگی، جزئی از خمیرمایه و سرشت پاک آدمیان بوده و هست. زیباسازی اما به فرآیندی اطلاق می‌شود که تلاشی است برای همانند کردن محیط پیرامون به آن کیفیت دست‌نیافتنی و گمشده‌ای که انسان هبوط یافته، همواره در جستجوی آن است. به این…

امکان سنجی تبلیغ بیناتمدنی بر اساس حکمت اسلامی

تبلیغ بین‌المللی دین اسلام از رسالت‌های دانشمندان دین است؛ اما این عرصه در مواجهه با پرسش‌هایی بنیادین از این قرار است که آیا تبلیغ بیناتمدنی و میان‌فرهنگی دین اسلام ممکن است؟ آیا فرهنگ مدرن برای سیطره تبلیغاتی خود توجیه منطقی دارد؟ چه ظرفیت‌هایی در جهان اسلام برای تبلیغ بیناتمدنی وجود…

الگوی تربیت زمامدار در اندیشه خواجه نصیرالدین طوسی

در اندیشه خواجه‌نصیرالدین طوسی، زمامداران نقش و جایگاه خاص دارند، به طوری که او قوام مُدن را به مَلِک می‌داند و حاکم، طبیب جامعه است و مردم به سیره ملوک خود اقتدا می‌کنند. از اهمیت و جایگاه زمامدار در اندیشه خواجه‌نصیر می‌توان به اهمیت و ضرورت تربیت زمامدار رسید چرا…

حکمرانی فضای مجازی بر اساس انگاره مشروعیت فنی-دانشی

در این مقاله با تحلیل ممزوج شدن فناوری و حاکمیت در عصر مدرن و تشدید این امتزاج در عصر مجازی، انگاره‌ای از مشروعیت را مطرح می‌کنیم که نام آن را مشروعیت فنی-دانشی گذاشته‌ایم. این انگاره، انگاره‌ای توصیفی درباره مشروعیت اعمال اقتدار و حکمرانی در دوران مدرن و مجازی است. مطالعه…

امکان‌سنجی تاریخی نهادسازی فرهنگی انقلاب اسلامی مبتنی بر تجربه امام خمینی(ره) در تأسیس نهادهای انقلابی فرهنگی دهه اول انقلاب

شکل‌گیری کامل یک تمدن، متوقف بر چگونگی نظام‌سازی و صورت‌بندی ساختاری آن از طریق فرایند نهادسازی است. اما ایجاد نهاد صرفاً منبعث از ارزش‌های تمدن‌ساز نبوده و شرایط زمینه‌ای اجتماعی و تاریخی روی آن تأثیرگذار است. انقلاب اسلامی ایران با نگاهی تمدنی و مبتنی بر ارزش‌های ویژه خود، فرهنگ را…

بازخوانی بنیان های تمدنی با رویکرد واقع گرایی در قلمرو علم و فلسفه (با تاکید بر دیدگاه علامه طباطبائی)

رئالیسم فلسفی علامه طباطبائی با استدلال‌هایی همچون فطری دانستن علم به عالم خارج و همین‌طور استفاده از اصل علیت به اثبات عالم خارج می‌پردازد. در بعد معرفت‌شناختی نیز با تبیین ارتباط میان معرفت‌های حصولی و حضوری و ارجاع علوم حصولی به حضوری، فرایند دستیابی به معرفت مطابق با واقع را…

چشم اندازی به آموزش معماری در گام دوم انقلاب اسلامی؛ ضرورت تحول در «برنامه و سرفصل رشته معماری» مبتنی بر «حکمت اسلامی» و متناسب با «بوم ایرانی»

انقلاب اسلامی در تداوم راه انبیاء الهی با آرمان «حیات طیبه» جامعه توسط امام و امت شکل گرفت. مراحل تکوین این انقلاب به سوی «تمدن نوین اسلامی-ایرانی» در نظر رهبری حکیم، شامل پنج مرحله «انقلاب، نظام، دولت، جامعه و امت» اسلامی می باشد. اکنون در آستانه گام دوم انقلاب در…

کارکرد های تمدنی نظریه جسمانی بودن حدوث نفس

تمدن مجموعه‌ای از نظام‌های سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و .. است که در آن انسان ها بر اساس جهان بینی خویش به دنبال رشد مادی و معنوی در جهت غایات مطلوب هستند. تمدن سازی نیازمند تعیین اولویت ها است. کدام یک از این نظام ها در اولویت اصلاح قرار دارند؟ ادعای…

الگوی عقلانیت اسلامی انقلابی، راهکاری برای نیل به تمدن نوین اسلامی (مطالعه موردی جشنواره مردمی فیلم عمار)

انقلاب اسلامی ایران با تحول در بنیادهای نظم سیاسی جامعه، نهادهای تازه‌ای را در ساخت و توزیع قدرت پس از انقلاب ایجاد کرد. گرچه نهادهای برآمده از انقلاب اسلامی نتوانست به‌طور کامل ماهیت و ساختار بروکراسی به‌جای مانده از نظام پهلوی را دگرگون سازد. وجه اشتراک نهادهای انقلاب اسلامی علی‌رغم…

دولت‌سازی تمدنی: آسیب‌شناسی فرهنگ سیاسی پشتیبان

انقلاب اسلامی در مسیر تحقق آرمان‌های خود، نیازمند تشکیل دولت مطلوب اسلامی است؛ این دولت باید ظرفیت ساختن تمدن نوین اسلامی را داشته باشد؛ ازاین‌رو می‌توان موقف کنونی انقلاب اسلامی را مرحله‌ی دولت‌سازی تمدنی نامید. اما مساله این‌جاست که این مرحله، به‌نحو شایسته و بایسته‌ای پیش نرفته است. هدف از…

رسالت کارگزاران نظام اسلامی در مواجهه با آسیب‌های اجتماعی (با تأکید بر عهدنامه‌ی مالک اشتر)

پیشرفت تکنولوژی زمینه‌ساز سرعت بخشیدن به امور، از میان رفتن مرزها و گسترش چشمگیر ارتباطات میان اقوام و ملت‌های جهان شده است. رابطه‌ی سریع و بدون چارچوب میان ملت‌ها، خورده فرهنگ‌ها و فرهنگ‌های گوناگون از یک‌سو وسیله‌ای برای افزایش آگاهی‌ها و اطلاعات بشر و از سوی دیگر تهدیدی برای افراد،…

بررسی و تحلیل جایگاه علم طب در قلمرو دین با رویکرد تمدنی

موضوع علم دینی در سال‌های اخیر رونق فراوانی در محافل علمی یافته و برجسته شدن بحث تمدن نوین ‌اسلامی، مسئلۀ امکان اسلامی سازی علوم را در جایگاه ویژه‌ای قرار داده است. در همین راستا و به‌خصوص با همه‌گیری بیماری کرونا، بحث طب اسلامی مطرح شد و مناقشاتی میان موافقان و…

بررسی و نقد اندیشه تمدنی سید قطب

ایده ­ی سید قطب (1906-1966) برای ایجاد جامعه یا تمدن اسلامی با چالش‌هایی همراه است که چیستی آن‌ها، مسئله‌ی این پژوهش را شکل می‌دهد. روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش، مطالعه‌ی اسنادی است و اطلاعات با روش «توصیف و تحلیل» موردبررسی و نقد قرارگرفته‌اند. بر اساس یافته‌های این پژوهش، اندیشه‌ی…

تبیین نقش قانون الهی در پایایی تمدن اسلامی از نظرگاه آیت‌الله جوادی آملی

امروزه هویت فردی و اجتماعی بشر به حوزة تمدنی بستگی دارد که به آن تعلّق دارد، هر مقدار این حوزة تمدنی قوی­تر و بالنده­تر باشد، افراد و جوامع متعلّق به آن تمدن، احساس ارزشمندی بیشتری می­کنند، ازاین­رو جهت ارزشمندسازی هویت فردی و اجتماعی جامعه‌ی اسلامی، باید به دنبال تمدن­سازی بر…

نقش منابع معرفتی در تمدن ‌نوین اسلامی

بنیادی‌ترین مسأله در دست‌یابی به تمدن نوین اسلامی، نقش عقل، تجربه و وحی است. نظریه‌پردازان مسلمان، در راستای نقد تمدن غرب و دست‌یابی به تمدن اسلامی، به نظریه‌های گوناگونی از علم دینی دست‌یافته‌اند؛ این نظریه‌ها علی‌رغم نقد مبانی تمدن غربی، به خاطر ضعف در روش‌شناسی معرفتی خود، نتوانسته‌اند علم دینی…

آینده‌نگاری راهبردی نهاد علم جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر رویکرد سناریونگاری با تأکید بر دلالت‌های تمدنی

عرصه‌ی علم و فناوری و دانشگاه‌ها به‌عنوان پیشران اصلی قدرت آفرین در مجموعه عناصر پیشرفت جمهوری اسلامی ایران نقش حائز اهمیتی را دارا می‌باشند. بر همین اساس هدف از این پژوهش شناسایی آینده نهاد علم در جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر دلالت‌های تمدنی بوده که بر شناسایی پیشران‌های نهاد…

مقایسه دولت اسلامی با دولت‌های سکولار و لیبرال غربی: چشم‌انداز تمدنی

پرسش از چندوچون دولتِ اسلامی در دامان تمدن اسلامی، مسأله این نوشته است و در این راستا، هدف این مقاله مقایسه‌ی دولت اسلامی با دولت‌های سکولار و لیبرال یعنی دولت‌های مدرن غربی است، تا از قِبَل آن به مختصات دولت اسلامی در مقام مقایسه دست یازد. این مقایسه، مبتنی بر…

الگو و نظریه‌ی کارآمدی دولت اسلامی با رویکرد تمدنی و تطبیق بر دلالت‌های عملی آن از دیدگاه امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری

موضوع پژوهش حاضر، الگو و نظریه‌ی کارآمدی دولت اسلامی با رویکرد تمدنی و تطبیق بر دلالت­های عملی آن از دیدگاه امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری است. در جهت تحقق آرمان­های انقلاب اسلامی، تشکیل دولت اسلامی، سومین مرحله از فرآیند پنج مرحله­ای پیشرفت و دستیابی به تمدن اسلامی قرار…

جایگاه حلقه‌های میانی در حکمرانی تشکیلاتی و نقش آن در تمدن‌سازی، با نگاهی به مقوله تحزب

در نظام ولایی که پرچمدار گفتمان مردم­سالاری دینی است، مردم هم علت موجده­ انقلاب و نظام برآمده از آن و هم علت مبقیه­ی آن دو هستند و حاکمیت اساساً بدون مردم معنا و موضوعیتی ندارد و مردم به مثابه ولی­نعمت، نمی­توانند هیچ نسبتی با شئون حاکمیتی، مدیریتی، جامعه­پردازی و بالتبع…

تحلیلی بر نگرش امام خمینی به مفهوم دولت مدرن

دولت مدرن از جمله موضوعاتی است که کمتر بافت آن از منظرگاه فقهی مورد مداقه قرار گرفته است. معمولاً فقیهان ما بیش از آن که از بافت قدیم و جدید دولت سخن بگویند بیشتر درباره‌ی ضرورت آن سخن گفته‌اند. انگار مفهوم آن را بدیهی دانسته و درباره‌ی آن تأملی فقهی…