واگرایی و تمایز فلسفه ی نظری تاریخ و فلسفه ی علم تاریخ

پژوهش‌های فلسفی تاریخ با توجه به کاربرد متفاوت واژه‌ی تاریخ، به دو شاخه‌ی متفاوت معرفتی (معرفت درجه اول و درجه دوم) تقسیم می‌شود. معرفت درجه اول فلسفه‌ی نظری یا جوهری تاریخ، و معرفت درجه‌ی دوم فلسفه‌ی تحلیلی یا انتقادی یا فلسفه‌ی علم تاریخ است. مقاله‌ی حاضر درصدد بررسی تمایز موضوعی،…

مقایسه فلسفه علم تاریخ از دیدگاه ابن خلدون و استاد مطهری

عبدالرحمن ابن خلدون، تاریخ را به «ظاهر» و «باطن»، و استاد مرتضی مطهری، آن را به سه نوع «نقلی»، «علمی» و «فلسفة (نظری) تاریخ» تقسیم کرده اند. ظاهر تاریخ با تاریخ نقلی، و باطن تاریخ با تاریخ علمی، قابل تطبیق است. اما ابن خلدون، واژة معادلِ فلسفه (نظری) تاریخ براساس…

مروری بر تاریخ مشروطه خواهی در اصفهان به روایت چند سند و متن تاریخی)

بررسی ابعاد رویداد بزرگ تاریخی نهضت مشروطیت ایران، کاری مهم و بس دشوار است . هنوز هم درس هایی نهفته و رمز و رازهای بسیاری در مشروطه وجود دارد. ازجمله قسمت هایی که در تاریخ مشروطیت ممکن است حرف های مهمیبرای امروز ما وجود داشته باشد و به روشن شدن…

مبانی کلامی و تاریخ نگاری بررسی موردی: سنجش سند در نگاه علامه جعفر مرتضی

یکی از چالش های جدی تاریخ نگاری با نگاه دینی، چگونگی جمع بین تاریخ نگاری غیرجانبدارانه و علمی و عینی همزمان با باورهای دینی به ویژه درباره زندگی معصومان علیهم السلام است. به نظر می رسد اگر مفهوم کلامی بودن دانش تاریخ به درستی تبیین شود بسیاری از اختلاف نظرها…

کتاب و کتابخانه در تمدن اسلامی و جایگاه آن در ایران

با توجه به اهمیت کتاب و کتابخانه در جهان اسلام، که ناشی از تعالیم این مکتب آسمانی است، و وجود احادیث و روایات بیشماری از رسول اکرم «ص» و ائمه «ع» درباره دانش و پژوهش، جایگاه کتاب و کتابخانه درتمدن اسلام به وضوح آشکار می شود. در دوران تمدن اسلامی…

فلسفه نظری تاریخ از دیدگاه قرآن (نقد دیدگاه شهید صدر)

مطالعه و تحلیل انتقادی تئوری سنت تاریخی قرآن در حیطه مسائل فلسفه نظری تاریخ است.هدف‌ مقاله حاضر،بررسی تحلیلی و انتقادی تئوری شهید صدر درباره سنت تاریخی قرآن است.هم‌چنین تبیین‌ ساختارها و قالب‌ها،و صفات و ویژگی‌های سنن و قوانین تاریخی قرآن و نیز تحلیل اشکال و چهره‌های‌ سنن و قوانین تاریخی،از…

فلسفه تحول تاریخ در شرق و غرب تمدن اسلامی

فلسفه تاریخ

فلسفه تاریخ شاخه ای از تحقیقات فلسفی و اجتماعی است که به تاریخ مینگرد و در پی آن است که از یک سو منطق حاکم بر تلاش مورخ را دریابد و از دیگر سو، هدف و معنی سیر کلی تاریخ را کشف کند. فلسفه تاریخ مانند جامعه شناسی، علمی است…

غایت مندی تاریخ

«آیندة تاریخ» یا «غایت‌مندی تاریخ» از مباحث ریشه‌دار در اندیشه بشری است و از دیرباز تأملات و مطالعات زیادی را متوجه خود ساخته است، به طوری که در دوره‌های اخیر، دانشی را با عنوان «آینده پژوهی یا تاریخ آینده» وارد عرصه آموزش‌های دانشگاهی کرده است. گرچه بسیاری از متفکران از…