کاوش‌های حوزه‌ی هلیل‌رود در سال‌های اخیر، موجب کشف فرهنگ و تمدنی باستانی در جنوب شرق کشور گشت که شهر باستانی جیرفت در کرمان امروزی را به عنوان کهن‌ترین تمدن شرق معرفی کرد. از آن‌جا که زمان زیادی از کشف تمدن نویافته‌ی هلیل‌رود(جیرفت) نمی‌گذرد، پژوهش‌های بنیادین و همه جانبه‌ی زیادی در این باب صورت نگرفته است.بسیاری از آثار نویافته‌های حوزه هلیل رود به آثار سنگی خاکستری از جنس کلریت که به سنگ صابون معروف‌اند، مربوط می‌شود که حاوی نقشمایه‌های تزئینی گوناگون هندسی، جانوری و گیاهی و از نظر هنری دارای سبک‌های مختلفی می‌باشند و به حدود نیمه اول هزاره سوم ق.م. تعلق دارند که نمایانگر غنای فرهنگی این تمدن است. این نقوش در واقع زبان تصویری و نمادی از تفکر، باورها و اعتقادات مردم باستان و ترجمان محیط زیست مردمان این منطقه است که در قالب آثار هنری جلوه نمایی می‌کند و برای روشن ساختن معنا و مفهوم خود، تصویر یک شکل رمز آلود را به وجود آورده‌اند از این رو یکی از راه‌های ارتباط با فرهنگ و هنر اقوام باستانی، شناخت باورها و اعتقادات آن‌هاست. در بسیاری از موارد، این باورها در قالب نقش بر روی آثار هنری و اشیاء تاریخی فرهنگی ظاهر می‌شوند. در ادامه نقوش روی ظروف سفالی به دلیل شباهتشان به نقشمایه‌های ظروف سنگ صابونی نیز مورد بررسی قرار گرفته است. تفسیر و تحلیل حقیقی این تصاویر تا زمانی که مدارک بیشتری، به خصوص مدارک کتبی، از این تمدن کشف نشده باشد، غیر ممکن است. با این حال، به دلیل آنکه شالوده‌ی دانش فعلی ما از از ویژگی‌های این تمدن اعجاب‌آور، بر پایه‌ی همین تصاویر شکل می‌گیرد، تحلیل آن‌ها اهمیت فوق‌العاده می‌یابد. هدف کلی این پژوهش، ریشه‌یابی باورهای بشر کهن در نمودهای فرهنگی چون آثار هنری، همچنین ارتباطِ این نقشمایه‌ها با نقوش موجود در تمدن‌های همجواری چون: تپه یحیی، شهداد، تل ابلیس می‌باشد. در این نوشتار ضمن تقسیم‌بندی نقشمایه‌های مکشوفه‌ی سنگ صابونی و سفالی جیرفت به پنج دسته‌ی انسانی، حیوانی، انسان-حیوان، گیاهی و هندسی به ارتباط این نقوش با باورها و اعتقادات باستانی پرداخته شده است. با توجه به تصاویر مکشوفه از این تمدن و یافته‌های تحقیقاتی، آنچه که در نتیجه بدست آمده، می‌توان اینگونه توجیه نمود که باورهای اعتقادی و ماوراء الطبیعه‌ی بشر از منظر جغرافیای زیستی بومی، در ادوار باستانی، محور اصلی نقوش بوده است. گردآوری داده‌های این پژوهش از طریق مطالعات موزه‌ای و کتابخانه‌ای صورت گرفته است.