موانع حرکت تمدنی و راهبردهای مواجهه با آن از دیدگاه مالک بن‌نبی

یکی از سرفصل‌های آسیب‌شناسی تمدن‌ها بررسی عوامل چالش زا و موانع پیش روی آن‌هاست. این بررسی، واکاوی مجموعه عواملی است که با اعوجاج در نهضت تمدنی و فرهنگ‌شهری، آن را از مسیر اصلی و یا شتاب متناسب با دوره زمانی و تاریخی‌اش دور می سازد. مقاله حاضر در پی آن…

سیر تحول نظریه‌ تمدن در اندیشه معاصر مسلمین

دور شدن جامعه مسلمان از دوران رشد و شکوفایی تمدنی، پس از رویارویی مسلمانان با مدرنیته و تمدن غربی، آنان را به اندیشه‌ورزی ژرف و فراگیر درباره سازکار ورود دوباره جامعه مسلمان به چرخه تمدن واداشت. نظریه‌پردازی تمدنی اندیشمندان مسلمان در دو سده گذشته، فراز و فرود بسیاری داشته و…

انجام کار صحیح در سبک زندگی اسلامی (اقدامات و فرآیند)

کار و تلاش از عناصر مهم در تحقق سبک زندگی اسلامی است و از ارکان یا عناصر مقوم تمدن نیز به شمار می رود، اما مسلمانان در سده های اخیر با پدیده کم عملی و کم کاری مواجه بوده اند که شاید یکی از علل آن بی توجهی به روش…

چیستی، اعتباروکاربست نظریه دینی در علم تاریخ

چیستی، اعتباروکاربست نظریه دینی در علم تاریخ و مطالعات تاریخی، از مسائل اساسی فلسفه علم تاریخ دینی است. کاربردی کردن نظریه دینی در علم تاریخ و تحقق عینی تحلیل دینی تاریخ، ضرورت تحقیق را مضاعف می کند. (هدف و ضرورت مقاله) سؤال اصلی تحقیق برچیستی، اعتبار و کاربست نظریه دینی…

رابطه اسلام و تمدن در اندیشه امام خمینی (ره)

موضوع رابطه دین و تمدن و نقش دین در فرایند تمدن سازی، از مباحث بسیار مهم در حوزه مطالعات تمدنی به شمار می رود. این نوشتار درصدد است چیستی و چگونگی رابطه دین اسلام و تمدن را در اندیشه امام خمینی(ره) مورد واکاوی قرار دهد. برای این هدف، با روش…

بازخوانی دو الگوی تمدنی اسلام اجتماعی و اسلام سیاسی در ترکیه معاصر؛ کاربست الگوی تمدنی اسلامِ اجتماعی در ترکیه معاصر

الگوی تمدنی ترکیه، به عنوان یکی از کشورهایی که در سال های اخیر مورد توجه جریان های لیبرال اسلام گرا قرار گرفته است، درخور توجه ویژه می باشد. این نوشتار، درپی آن است که با بررسی تحلیلی انتقادی، جریان های اسلام گرای معاصر ترکیه، به دو الگوی تمدنی غالب در…

هنجارهای مرتبط با پیامبران در سه کتاب مقدس

مقاله با این مقدمه که در آینده ای نه چندان دور، تحولات سخت افزاری ارتباطات و توسعه ابزارهای نوین ارتباطی، بشریت را وارد دوره جدیدی از مواجهه ادیان با یکدیگر خواهد نمود، بر این نکته تأکید نموده که در آن شرایط، وابستگان به هر یک از سه دین ابراهیمی فرصت…

سازوکار تأثیرگذاری قرآن کریم بر بنیان های فکری تمدن اسلامی

پژوهش حاضر درصدد است با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و مطالعات کتابخانه ای سازوکار تأثیرگذاری قرآن کریم بر بنیان های فکری تمدن اسلامی را تبیین و بررسی کند. این پژوهش نشان می دهد که آیات قرآن کریم با تأثیر بر خردورزی و فطرت گرایی انسان ها، موجبات معرفت بخشی…

بررسی رویکردهای پنج‌گانه در مواجهه با علم

این مقاله از دو بخش عمده تشکیل شده است: بخش اول، تبیین چهار رویکرد موجود درباره علم در میان مسلمانان و شعب گوناگون هر یک از رویکردهای مزبور به همراه با نقد مختصر هر یک از آنها؛ و بخش دوم، تبیین رویکرد پنجم به مثابه رویکرد مختار در قالب چهار…

سه گلوگاه برای گسترش قلمرو اجتهاد

هدف مقاله تعریف، تفسیر و تبیین زیرساخت های «تفقه در مقیاس کلان» یا «اجتهاد نظام ساز و تمدن ساز» است. مسأله مقاله این است که قلمرو اجتهاد، عملاً منحصر به «احکام فعل مکلف» شده است، آیا ظرفیت فقه، واقعا به همین مقدار است؟ فرضیه مؤلف چنین است: «اجتهاد، تلاش معرفتی…

نسبت نظام مردم سالاری دینی با تمدن غرب (تمدن موجود) و تمدن مهدوی(تمدن موعود)

در چند دهه ی اخیر، نظام مردم سالاری دینی، به مثابه ی نظام سیاسی برآمده از آموزه های اسلامی، مورد توجه متفکران در حوزه های مختلفِ علوم انسانی قرار گرفته و از زوایا و رویکردهای گوناگون بدان نگریسته شده است. یکی از رویکردهایی که کمتر مورد توجه قرار گرفته، رویکرد…

پیشرفت عدالت سیاسی از منظر حکمت متعالیه

عدالت سیاسی از مفاهیم اصلی، پرسروصدا و چالش برانگیز حوزه سیاست در طول تاریخ زندگی سیاسی بشریت بوده است. از این رو مکاتب مختلف بر اساس جهانبینی و مبانی فکری خود به تبیین آن پرداخته اند. مکتب حکمت متعالیه یکی از مکاتب حکمی در حوزه اندیشه اسلامی است که پایه…

جایگاه معیاری امام جواد (علیه السلام) در تفکر اعتقادی شیعه

جریان امامت شیعی برای نخستین بار در عهد امام جواد (علیه السلام) با پرسش هایی متفاوت مواجه گردید. همین امر موجب شد تا آن حضرت از جایگاه ویژه و متمایزی برخوردار شود. حضرت با اینکه در خردسالی به امامت رسید، به خوبی توانست پاسخگوی مشکلات و پیشامدها باشد؛ چه در…

درآمدی انتقادی بر دیدگاه سید قطب دربارۀ جوامع متمدن و غیرمتمدن

در میان آراء سید قطب، دیدگاه او دربارۀ پدیدۀ تمدن چندان مورد توجه قرار نگرفته است. در این جستار با روش تحلیلی انتقادی تلاش شده به این پرسش پاسخ داده شود که نوع نگرش او به جامعۀ متمدن و غیرمتمدن چگونه بوده و چه نقدهایی بر آن وارد است؟ بر…

رهیافت تمدنی به انتصاب امام در غدیر

در شناخت و تحلیل محتوایی آنچه در غدیرخم روی داد، راه های فراوانی پیموده شده و شیعه در این میان، آن را به دیده مذهبی نظر کرده و به طور طبیعی فراتر از محاسبه های بشری و نگره های سیاسی اجتماعی نشانده است، اما در عین حال این پرسش اذهان…

تبیین مبانی هستی شناسی آینده پژوهی با رویکرد اسلامی

مبانی هستی شناسی در آینده پژوهی بیانگر نگاهی است که آینده پژوه به هستی دارد. پیش از آینده پژوهی باید دیدگاه هستی شناسی به آینده مشخص گردد؛ زیرا تا دیدگاه آینده پژوهی به مبنای هستی شناسی آینده تعیین نشود، امکان درک مناسب و صحیح از آینده و گزاره های مربوط…

ارائه مدل مفهومی روش شناسی آینده پژوهی اسلامی

روش شناسی آینده پژوهی اسلامی از مباحث پایه ای و اساسی در فرایند تولید دانش آینده پژوهی اسلامی است. تفاوت مبنای معرفت شناسی و هستی شناسی اسلامی موجب می شود روش شناسی آینده پژوهی اسلامی از سایر روش شناسی های موجود در این دانش متفاوت شود. ازین رو، سؤال اصلی…

رابطه اسلام و تمدن در اندیشه امام خمینی (ره)

موضوع رابطه دین و تمدن و نقش دین در فرایند تمدن سازی، از مباحث بسیار مهم در حوزه مطالعات تمدنی به شمار می رود. این نوشتار درصدد است چیستی و چگونگی رابطه دین اسلام و تمدن را در اندیشه امام خمینی(ره) مورد واکاوی قرار دهد. برای این هدف، با روش…

مطالعات تمدنی در حوزه های علمیه ایران بعد از انقلاب

نـگاه تمدنـی در دورههـای قبـل از انقلاب بـه ایـران انباشـته از مفاهیم عرفیِ نهفتـه در تاریخ لفظ و دنیـوی بـود، در حالیکـه بعـد از انقلاب از معنـای سـکوالر«تمـدن» بـه مفهومـی دینـی، اسلامی و حتـی معنـوی تحـول یافـت. فلسـفه تمـدن و تمدنپژوهـی و فراینـد تمدنـی در غـرب در مسـیر تفکیک دین…

نقش نرم‌افزاری ولایت فقیه و فقه حکومتی در ایجاد تمدن نوین اسلامی

مطابق اندیشه امـام خامنـه ای، تشـکیل تمـدن نـوین اسـلامی، هـدف غـایی انقلاب اسلامی است . از سوی دیگر در دوران غیبت کبری و بر پایه نظریه ولایـت فقیه ، اسلامی بودن حکومت و به دنبـال آن شـکل گیـری تمـدن اسـلامی نـوین ، منوط به حاکمیت ولی فقیه است که تحقق…

بازخوانی رویات ظهور از منظر نظم تمدنی

طبق روایات اسـلامی، تشـکیل حکومـت مهـدوی در زمـانی اتفـاق مـیافتـد کـه بینظمی فراگیری جهان را دربرگرفته ، و ظهور حضرت مهدی، مقابله بـا ایـن بینظمی است . مسئله ایـن پـژوهش اثبـات یـا رد مسـئله مهـدوی و نیـز سـنجش میزان صحت روایات نیسـت ، بلکـه در پـی یـافتن نظـم تمـدنی آرمـانی…

شاخص‌های تمدنی نظام حکومتی پیامبر اسلام صلی الله علیه و اله و سلم

پیامبر اسلام در طول دوران رسالت خـویش توانسـت جامعـه بـدوی آلـوده بـه تعصبات و خرافات را با مجاهـدت عظـیم خـود و اصحابشـان ، بـه جامعـه مترقـی اسلامی تبدیل کند و در نظام حکومتی خود، شالوده و منظومه فکری فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی تمدن اسلامی را بر پایه آموزه های…

تبیین عناصر وجودی سازنده تمدن نوین اسلامی «با الگوگیری از دوسویه تمدن نبوی و مهدی»

واضح است حرکت در مسیر تمدن سازی و ارائه هر طرح و نظریه ای در ایـن بـاب ، مبتنی بر فهم دقیق سازه های تمدن و عناصر تمدن ساز است . بـرای رهیافـت بـه این مهم ، تلاش کرده ایم با روشی تحلیلی و رویکردی انتقادی ضـمن تامـل در آرا…

تحلیل تاریخی- جامعه‌شناختی پایان تمدن‌های انسانی با تأکید بر نهج البلاغه

زمینه و هدف: تمدن عصاره فرهنگ، معرفت، دانش و خلقیات یک اجتماع است که در یک پروسه تاریخی تشکیل می‌شود. تمدن بازنمای اوضاع سیاسی، حکمرانی، هنجارهای اجتماعی و مدارای اجتماعی یک ملت تلقی می‌شود. همه اجتماعات برحسب نوع نظام سیاسی خود دارای تمدن‌هایی هستند و این دستاورد درگذر تاریخ با…

تمدن نوین اخلاقی بر محور تبدل فقاهت سیاسی با رویکردی بر آراء امام خمینی (ره)

حاکمیت اسلامی در عصر اخیر خواستار بازسازی چهره سیاسی خود در قالب عرضه تمدن نوین اسلامی به ملل و آحاد می­باشد . این جریان که در قالب حاکمیت دینی بر رفتار سیاسی جلوه نموده است به دلیل عدم پشتوانه سازی مناسب جریان فقاهت به توفیقی مستلزم شأن خود فائق نیامده…

ضرورت و چیستی فلسفه شدن در مهندسی تمدن نوین اسلامی

انقلاب اسلامی در عصری محقق شد که دنیای مغرب زمین با ادعای تمدن پایان تاریخ در پی ساماندهی و مدیریت همه شئون اجتماعی و تمدنی بشر امروز می باشد و شکل گیری تمدن را تنها یک پروسه نمی داند بلکه با تعریف پروژهای مختلف در حوزه های مختلف تمدنی به…

بررسی الگوی تربیتی مبتنی بر جهاد در زمینه سازی تمدن نوین اسلامی

تحقق تمدن نوین اسلامی در عصر حاضر اهمیت ویژه ای پیدا کرده است و از ابعاد و زوایای مختلف بررسی گردیده است. در این مقاله هدف این است که از منظر تربیتی و با محوریت قراردادن مفهوم جهاد در قرآن چگونگی تحقق تمدن اسلامی بررسی شود و تربیت مبتنی بر…

شهر حله در قرن هفتم تا نهم هجری؛ یک سنجش تمدنی

واکاوی تحولات تاریخی با بهره گیری از شاخص های جدید تمدنی، می تواند به داوری در باره فقدان یا وجود، و در صورت اخیر، سنجش سطح و میزان فرایند تمدنی در برش های گوناگون تاریخی مدد رساند. این نوشتار، به بررسی تحلیلی ویژگی ها و تحولات شهر حله در عصر…