تمدن اسلامی یکی از بزرگترین تمدن‌های تاریخ بشری است که توانست برای چندین قرن، بخش عظیمی از جهان آن روز را تحت تأثیر خود قرار دهد. اما در نهایت سرنوشت آن نیز همچون تمدن‌های دیگر، چیزی به جز افول و انحطاط پس از یک دوره شکوه نبود. بسیاری از تمدن شناسان سعی کرده اند تا این رکود را از زوایای مختلف بررسی کرده و علل آن را تبیین کنند. دین شناسان نیز تلاش داشته اند تا با نگاه دین به این مسئله پاسخ دهند. خداوند به عنوان خالق انسان و تاریخ، در کتاب هدایت خود، قرآن کریم، طی آیات متعددی قوانین و سنت‌های حاکم بر سرنوشت جوامع و تمدن‌ها را بیان کرده است. با توجه به لزوم ساخت تمدنی جدید از سوی مسلمانان، شناخت عوامل رکود تمدن آنان در گذشته بسیار ضروری می‌باشد. پژوهش حاضر درصدد است تا ضمن بررسی تاریخ تمدن اسلامی، به این پرسش پاسخ دهد که علل رکود تمدن اسلامی بر اساس سنت‌های تاریخی قرآن چیست؟ در این راستا نیاز است تا به سوال‌های دیگری چون، عوامل فرهنگی رکود تمدن اسلامی چیست؟ سنت‌های تاریخی قرآنی ناظر بر رکود تمدن چیست؟ سنت‌های تاریخی قرآن ناظر بر رکود تمدن اسلامی در دوره اول چیست؟ پاسخ داد. البته با توجه به پیچیدگی موضوع و گستردگی سرزمین‌های اسلامی و از آنجائی که برای تمدن اسلامی دو رکود در نظر گرفته می‌شود، در این تحقیق تنها علل فرهنگی رکود اول تمدن اسلامی(5 ـ 7هجری) در محدوده شرق جهان اسلام بررسی می‌شود. در این پژوهش از روش توصیفی ـ تحلیلی در فصل دوم، روش تفسیری در فصل سوم و روش تطبیقی در فصل پایانی استفاده شده است.