صدر الدین شیرازی و امام خمینی،برجسته‌ترین فیلسوفان‌ حکمت متعالیه‌اند.صدرا دارای آثار متعدد و نظام‌دهنده به این حکمت‌ است و امام،پیرو،مدرس و مفسر توانمند آن.این دو،وجوه اشتراک‌ بسیاری دارند؛از جمله اینکه هر دو در عین اشراف بر برهان،دستی گشاده‌ در عرفان و اشراق دارند و از سویی با کلام و قرآن و تفسیر و فقه نیز آشنایی‌ وافری دارند و فقیهانی برجسته‌اند.اما حوزهء عمل این دو حکیم،از یکدیگر متمایز است.این تمایز را به ویژه می‌توان در رجوع و بهره‌برداری گسترده از فقه و فقاهت،نشستن بر مصدر مرجعیت شیعیان و صدور فتوا،در افتادن با سلطنت و در نهایت تأسیس حکومتی نوبنیاد براساس مبانی حکمت‌ متعالیه به خوبی مشاهده کرد. نوشتهء حاضر بر آن است با ذکر تشابهات و تمایزات این دو حکیم،سیر تکوین حکمت متعالیه در بعد عملی را نشان دهد؛کاری که صدر المتألهین‌ بر انجام آن قادر نشد.