رهبران یک انقلاب و حرکت های اجتماعی معمولاً مانع از ایجاد انحراف و تحریف در هنگام شکل گیری حرکت هستند؛ اما در مراحل بعدی انقلاب احتمال انحراف حرکت بیشتر می‏‌شود که این انحرافات اشکال مختلفی دارد که در نوشتار حاضر به آن اشاره شده و از بدِ حادثه همه این انحرافات در نهضت مشروطه رخ داده است. اما نوشتار حاضر در صدد تبیین این نکته است که آیا کتاب تنبیه الأمه، به عنوان یکی از مهم ترین منابع فکری این نهضت و به عنوان دیدگاه یکی از بزرگترین رهبران نهضت مشروطه برخاسته از اندیشه ای خودی است و یا آنکه متأثر از اندیشه های خارج از حوزه دین، همچون اندیشه های نویسندگان قرن هجده فرانسه بوده و یک نهضت غیر دینی، غیر اصیل و غیرمردمی را شکل داده است؟