تمدن یک مفهوم اعتباری در دانش جامعه‌شناسی، تاریخ، هنر و دیگر علوم است. به جامعه‌ای متمدن اطلاق می‌شود که دارای ویژگی‌های خاصی باشد؛ و ازآنجاکه این مفهوم از مفاهیم اعتباری است این ملاک‌ها بر اساس دیدگاه‌های مختلف متفاوت است. بازشناخت این ملاک‌ها از دیدگاه رهبر انقلاب و بازشناسی فضای حاکم بر دیدگاه ایشان ما را به شناخت مفهوم تمدن، انواع تمدن، مؤلفه‌های تمدن، مراتب تمدن، راه‌های تعالی تمدن و موانع موجود در تعالی یک تمدن ازنظر ایشان رهنمون می‌سازد. با شناخت این ملاک‌ها و با بررسی تاریخی این ملاک‌ها در تمدن ایران پیش از اسلام و پس از اسلام می‌توان مقدار تحقق مفهوم تمدن از دیدگاه رهبر انقلاب را در هر دوره تاریخی ایران بررسی نمود و نشان داد این دوران تا چه اندازه از دیدگاه رهبری قابلیت اطلاق مفهوم تمدن را بر خود دارا هستند؛ که با بررسی‌های به‌عمل‌آمده در این پژوهش روشن شد به‌طورکلی تمدن ایران پیش از اسلام هرچند در بعد ابزاری پیشرفت‌های شکوهمندی داشته است و بسترهای ظهور تمدن اسلامی را فراهم آورده است. ولی در مقایسه با تمدن اسلامی از اثرات جهانی کمتری بر خوردار می باشد. هرچند تمدن اسلامی نیز به جهت کمالی ، به اوج قدرت خود نائل نشد، ولی قله‌هایی از تمدن را در قرن چهارم و پنجم فتح نموده است که تا پیش از آن تمدنی به آن دست نیافته بود هرچند، این تمدن نیز به جهت افت معنویت دچار اضمحلال و افول شد، تا جایی که در دوران اخیر نمی‌توان به حکومتی چون پهلوی اطلاق متمدن نمود.