تمدن‌های جهان در کنار رودخانه‌ها و یا منابع آب به وجود آمده‌اند و با بهره‌مندی از آب و سایر منابع‌طبیعی رشد نموده و شکوفا شده‌اند. از آنجا که عنوان این پایان‌نامه «نقش آب و منابع‌طبیعی در پویایی تمدن‌ها با نگاهی به منابع اسلامی» می‌باشد، سعی شده است این نقش در ادوار تاریخی(باستان، وسطی و مدرن) مورد واکاوی قرار گیرد. اسناد تاریخی بیان‌گر این موضوع هستند که هرگاه تمدنی به دلیل سوء رفتار، سوء مدیریت و یا به هر دلیل دیگری از قبیل حوادث غیر مترقبه و یا جنگ، در بحران ناشی از کمبود این منابع قرار گرفته، بنیادش متزلزل شده و در مسیر انحطاط قرار گرفته است و قرآن کریم هم این موضوع را تصدیق می‌کند(رعد، 11- روم، 41) و روایات اهل بیت سلام‌الله علیهم نیز حاکی از نقش بی‌بدیل این منابع در زندگی بشر است(توحید مُفضّل، ص. 118- 150). با توجه به اینکه کشور ما در ناحیه خشک و نیمه خشک جهان قرار دارد و در اثر خشکسالی ممتد و برداشت غیر اصولی از منابع آب، حدود 75 درصد منابع‌آب زیرزمینی کاهش یافته(کیخا، 1396)؛ رودخانه‌ها کم‌آب شده و نیمی از سدها کمتر از 40 درصد در مخزن خود آب دارند(مدیریت منابع آب ایران، 1395)، لذا سرزمین ما با کمبود شدید آب مواجه شده است و از طرفی چون بخش قابل ملاحظه‌ای از منابع‌طبیعی کشور(مثل جنگل‌ها، مراتع، معادن، نفت و …)، به خاطر سوء مدیریت در برداشت دچار نقصان شده‌اند، نشان می‌دهد که خطر در کمین این تمدن چند هزار ساله است و چنانچه چاره‌اندیشی به موقع صورت نگیرد، این تمدن در مسیر انحطاط قرار خواهد گرفت و هدف از تدوین این پایان‌نامه، اول یک هشدار است به آنهایی‌که قلبشان برای بقای این تمدن می‌طپد و دوم ارائه راهکار برای رفع خطراتی است که از ناحیه این معضلات کشور را تهدید می‌نماید. روش انجام کار به‌صورت مجموعه‌ای از پژوهش‌های کتابخانه‌ای، میدانی، مشاهده‌ای، مصاحبه‌ای، روش اندیشه‌ورزی، نقدی و توصیفی بوده‌است.