پایه گذاری، تکون و گسترش تمدن‌ها از اقدامات کم‌نظیر انسان است. تمدن در طول تاریخ عامل اصلی هویت‌دهی به اجتماع انسان بوده است. به همین خاطر امروزه هر ملتی به دنبال بازیابی هویت تمدنی خویش است. تمدن اسلامی یکی از جدی‌ترین تمدن‌های بشری بوده که شاخصه بارز آن توانمندی محتوایی آن است که در هر برهه زمانی و مکانی قابلیت بازیابی دارد. در این مقاله با روش استنادی و رویکرد تحلیلی- توصیفی به تعریف تمدن اسلامی و مبانی نظری آن از دیدگاه قرآن و حدیث می‌پردازیم. بر اساس نتایج حاصله از این پایان‌نامه؛ مبانی نظری تمدن اسلامی در قرآن بر پنج محور؛ خداشناسی، انسان‌شناسی، هستی‌شناسی، تاریخ‌شناسی و جامعه-شناسی تقسیم‌بندی می‌شود. قرآن روح و اساس تمدن اسلامی را خداشناسی می‌داند که ارتباط عمیقی با بحث انسان‌شناسی دارد. در نگرش قرآنی، مولفه‌های انسان‌شناسی و هستی‌شناسی در تمدن اسلامی با نگرش آن‌جهانی تفسیر می‌شوند که این نگرش سبب اعتلای تمدن می‌شود. غایت سیر تاریخ‌شناسی قرآن عبرت‌گیری است که برای حوادث تاریخی قوانینی غیر قابل تبدیل و تحویل معرفی می‌کند و در نهایت منابع اسلامی برای جامعه آرمانی، مبانی مهمی چون حقیقت-نگری، اتحاد، اعتدال‌ورزی، اقامه عدالت و امنیت را بر می‌شمرد.