بررسی عوامل انحطاط تمدنها و دستیابی به علل پیدایی و شکوفایی تمدّن‌ در قرآن‌کریم به عنوان منبعی که اساساً در موضوع هدایت بشر نازل آمده است محقّقان در حوزه اندیشه تمدّنی را بر آن می‌دارد که در جهت دستیابی به نظرات اندیشمندان در حوزه تمدن بر مبنای طرح قرآنی، به مطالعه آثار و منابع پرداخته و دیدگاه ایشان را در این زمینه، مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند. از این رو تفسیر المیزان، تألیفِ محقّق اندیشمند علامه طباطبایی در این پژوهش انتخاب شد تا ضمن استخراج نظر یکی از متفکّران مسلمان به آرایی دست یافته شود که با ملاحظه پیچیدگی‌های جهان معاصر، آخرین دستاوردهای تفسیری عصر جدید در رابطه با مطالعات پایه‌ای تمدّن در قرآن‌‌کریم مورد بررسی قرار گیرد. پژوهشِ حاضر با روش توصیفی و تحلیلی و در مرحله جمع اوری اطلاعات با روش کتابخانه‌ای، «گردآوری اطلاعات» و «مورد‌کاوی» در تفسیر المیزان و دیگر منابعِ مرتبط در قالب ساختارِ فیش‌های مرتبط با موضوع تمدّن در قرآن‌ انجام گرفته است و پس از آن تجزیه و تحلیل ابعاد مختلف مباحثِ بدست آمده، جهت ایجاد ارتباط میان مطالب و عناوین اصلی و فرعیِ تحقیق انجام گرفته است و سپس متناسب با دیدگاهِ مؤلّف در هر مورد، مباحث توضیحی و بعضاً شواهد عینی تاریخی نیز مطرح گردیده است. بنابر مطالعه‌ی تفسیر المیزان، بدست آمد که مؤلّف نقش ویژه اجزاءِ فرهنگ در پایداری تمدّن بر مبنای طرحِ قرآنی را به خوبی مورد بررسی قرار داده‌ و عناصر و ارکان تمدّن در آموزه‌های قرآنی را به روشنی‌ ارائه می‌دهند. مؤلف ‌المیزان استقرار پایدار تمدّن بر مبنای طرح قرآنی را در گرو شناخت و تبیین ویژگی‌های متمایز آموزه‌های تمدن‌سازِ آن می‌داند که مشتمل است بر نگرش توحیدی به عنوان اساس و پایه‌ی آموزه‌های تمدن‌ساز، جاودانگی آموزه‌ها، سادگی‌آموزه‌ها، جهانی بودن و اهتمام بر ایجاد اعتدال در نگرش میان دنیا و عقبی و نیز اهتمام ویژه بر روابط اجتماعی سازنده و پایدار. از طرفی دیگر عوامل شکوفایی تمدّنها، أعم از عوامل دینی، عوامل اخلاقی، عوامل اجتماعی و عوامل اقتصادی، مبتنی بر آموزه‌های تمدن‌سازِ قرآن‌‌‌کریم مورد تبیین واقع شده‌اند. در نهایت، تبیینِ علل و عوامل انحطاط تمدّن در ضمنِ طرح مصادیق و نمونه‌های عینی تاریخی در تفسیر المیزان مطرح ‌است که عبارتند از: عوامل اعتقادی، عوامل اخلاقی، عوامل اجتماعی، عوامل اقتصادی، عوامل انسانی و عوامل جدید (انحطاط معنوی غرب).