با توجه به اینکه انسان موجودی کمال‌طلب و طالب پیشرفت است (بر خلاف سایر حیوانات) و جوامع بزرگ بشری برای پیشرفت با یکدیگر به رقابت می‌‌پردازند، لازم است که در بدو امر معیارها و ملاک‌های اصلی پیشرفت را بشناسند تا با تقویت آنها جامعه‌ی پیشرفته‌تری داشته باشند. عوامل و عناصری برای تمدن ذکرشده که این عوامل اگر چه به حسب ظاهر عوامل حدوث یک تمدن هستند ولی درواقع همین عوامل عامل پیشرفت تمدن نیز می‌باشند یعنی درواقع هرچه این عوامل بیشتر تقویت شوند پیشرفت بیشتری برای تمدن حاصل می‌‌شود؛ این عوامل عبارتند از: عوامل جغرافیایی، کشاورزی، اقتصادی، تضاد طبقاتی، علم و دانش، حکومت، دین، ازدواج، هنر و نژاد و کار که این عوامل به عوامل مادی و معنوی تقسیم شده و از نظر آیات قرآن کریم با توجه به روایات مورد بررسی قرارگرفته است وبرخی ازاین عوامل مانندهنرونژادتاثیری درتمدن نداشته است که به روش تحلیلی ازمنابع تفسیری وروایی استفاده شده است .لازم به تذکراست که عوامل معنوی دارای اهمیت به مراتب بیشتری ازعوامل مادی می باشدمانندعامل حکومت که بدون آن هیچ تمدنی به ظهورنخواهدرسیدونیزعوامل معنوی تمدن درواقع همانهامعیارهای اصلی پیشرفت یک تمدن به حساب می آیندکه دراین میان علم ودین محوری ترین آنها می باشندیعنی درواقع معیاراصلی پیشرفت تمدن علم ودین است ومابقی معیارهای فرعی به شمارمی آیند وجاداشت که ازعدالت به عنوان یکی ازمولفه های پیشرفت تمدن ذکری به میان آیدلکن چون حکومت دراسلام به عهده ی امام معصوم (ع) می باشد لاجرم عدالت جزء لاینفک عامل حکومت خواهدشد ولذاازاین عامل بحثی نشد.علاوه بر اینکه شبهه نسبتاً سنگینی مطرح شده که پیشرفتهای بشردرناحیه اسباب بوده و آیا پیشرفت در ناحیه‌ی اسباب می‌‌تواند مفید باشد یا خیر؟ که به این شبهه با نظربه قرآن کریم و وجدان سلیم پاسخ داده شده است مبنی براینکه اولااین قضیه به نحوموجبه کلیه قابل قبول نیست چراکه بسیاری ازاین پیشرفتهادرحوزه مسببات بوده است ثانیااینکه بیان شدپیشرفت درناحیه اسباب سودمندنیست به نحوسالبه ی کلیه قابل قبول نیست چراکه عرف عقلا وقرآن کریم این نوع ازپیشرفت راسودمندوموثر میداند و در نهایت با توجه به تعالیم قرآن کریم بیان شده است که پیشرفت برای بشر هیچگاه متوقف نخواهد شد حتی در بهشت.