تمدن اسلامی در پرتو شرایط نورسیده‌ای که پس از اسلام درپی تعامل میان اقوام و ملل، گستردگی امپراطوری اسلامی و تلاقی افکار و اندیشه‌های ملل گوناگون، مدارا و انسان‌گرایی در فرمان کار مسلمانان و گونه‌ای راستین گرایی که از سوی مسلمانان و برخی از سلسله‌های حکومتی در دستور کار بود، تکوین پیداکرد و رو به رشد نهاد.این پیشرفت ها ناگزیر نیاز به حراست و حفاظت از سوی دانشمندان مسلمان داشت.خواجه‌نصیرالدین طوسی یکی از حافظان فرهنگ اسلامی در قرن هفتم است. او در دانش‌های مختلف اسلامی آثار ارزشمندی به‌جا گذاشت مهارت وی در علوم متنوع عصر خویش به‌ویژه فلسفه، ریاضیات، کلام، منطق، ادبیات و نجوم و... باعث شده او را با تعبیراتی چون «استادالبشر»، «افضل علما»، «سلطان فقها»، «سرآمد علم»، «اعلم نویسندگان»، «عقل حادی عشر» و «معلم ثالث» بستایند. خواجه نصیر به‌محض قدرت یافتن در دربار مغولان تلاش کرد تا در آن حکومت نوپا، زاویه دید علم محوری را گسترش دهد و در زمانی که آن اقوام به‌دوراز فرهنگ، همه آثار تمدن اسلامی و کتابخانه‌ها را نابود می‌کردند، وی با تلاش‌های خود همچون تأسیس رصدخانه و مراکز علمی، جلوگیری از کشتار دانشمندان و بازگرداندن آنان به کشــور و جلوگیری از ویرانی کتابخانه‌ها و احیای آن‌ها سعی در احیای تمدن اسلامی داشته است. خواجه با عمق فکری خود و سعه صدری که در زمینه مذهب و دین از خود نشان داد توانست حکام بی دین مغول را متقاعد کند تا دست از تخریب آثار و مظاهر فرهنگی اسلامی بردارند. ما در این پژوهش با توجه به اهمیت موضوع و همچنین تلاش‌های پیوسته خواجه نصیر درزمینه فرهنگ و تمدن اسلامی، درصدد بوده‌ایم با تکیه‌بر روش کتابخانه‌ای اقدامات خواجه نصیر را در جهت احیای تمدن اسلامی بررسی کنیم و نشان دهیم که نزدیکی خواجه به مرکز قدرت تا چه حد تأثیر بر رشد و شکوفایی علم و فرهنگ اسلامی داشته است.