یکی از چارچوبهای مناسب برای بررسی مفهوم و ابعاد عزت و افتخار، چارچوب مطالعات اخلاقی است. عزت در مفهوم اخلاقی آن حالتی درونی در مؤمن است که مانع غلبة غیر خدا بر او می شود. گرچه این صفت از آن خداست ولی در زمرة صفاتی است که بر بندگان او نیز تسری می یابد. با مراجعه به متون دینی می توان موجبات و شاخص های عزت راستین را که سخت بر اهمیت آن تأکید شده یافت ولی اصلی ترین شاخصة عزت، عبادت و بندگی خداست. فخر نیز که به معنی مباهات زبانی انسان به امور خارجی مانند ثروت و مقام است در فرهنگ دینی ما جز در آنچه رنگ خدایی دارد نکوهش شده است. عزت و فخر تنها در ارتباط با عبودیت معنی می یابند و اتصاف و اضافة آنها به نام امام حسین عیعنی نشان دادن راه رسیدن به آن از طریق تأسی به یکی از بندگان برگزیدة خدا. الهی کفی بی عزاً ان اکون لک عبداً و کفی بی فخراً ان تکون لی رباً «امیدواریم ملت عزیز ما با تمسک به معنویت حسین بن علی علیهما السلام و با آشنایی بیشتر با آن بزرگوار، عزت و افتخار و سربلندی را برای خود کسب کند، همچنان که بحمدالله به برکت حسین بن علی علیهما السلام و به برکت اسلام و قرآن، از عزت و افتخار معنوی برخوردار بوده و هست.» [1] تعبیر عزت و افتخار حسینی که روزنه ای جدید برای تحلیل نهضت امام حسین می ‎گشاید می تواند از منظرهای مختلف فقهی و اخلاقی و سیاسی و مانند آن مورد بررسی قرار گیرد. اما اگر بخواهیم مطالعاتی را که پیش از این صورت گرفته مبنا قرار دهیم، باید این موضوع را در چارچوب علم اخلاق به بررسی بنشینیم. البته با توجه به ماهیت مباحث اخلاقی در فرهنگ اسلامی و به هم‎پیوستگی ژرف آن با دیگر شؤون زندگی فردی و اجتماعی، اخلاقی نگریستن به یک موضوع به معنی چشم پوشیدن از دیگر جنبه های آن نیست. اخلاق روح حاکم و غایت مطلوب شؤون مختلف زندگی بشری است: انما بعثت لاتمم مکارم الاخلاق[2]. مراد ما از اخلاق در اینجا دانشی است که بر اساس آموزه های وحیانی صفات خوب نفسانی را معرفی می کند و راه حرکت از صفات بد نفسانی به صفات خوب نفسانی پایدار در وجود آدمی را می نمایاند. این صفات پایدار (ملکات)، به قول عالمان علم اخلاق آدمی را بدون اندیشه و تأمل به کارهای خوب وا می دارد. بنابراین بررسی مفهوم عزت و افتخار یعنی شناخت آنچه در متون و منابع دین اسلام در بارة این دو مقولة اخلاقی و راه به دست آوردن آنها آمده است.