حاکمیت اسلام در جهان و تحقق تمدن نوین اسلامی به‌عنوان مهم‌ترین آرمان و چشم‌انداز نهایی، همواره مورد تأکید امامین انقلاب اسلامی قرار داشته است. رسیدن به این آرمان والا بدون نقش‌آفرینی ویژه توسط نهاد علم (حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها) که تغذیه فکری و علمی جامعه را برعهده دارند، میسر نخواهد شد؛ اما این امر چه ملزوماتی دارد و چگونه و با چه کیفیتی باید اتفاق بیفتد؟ این مقاله درصدد است تا به این موضوع پرداخته و چگونگی نقش‌آفرینی حوزه و دانشگاه را از مجموعه بیانات و تدابیر امامین انقلاب اسلامی استخراج نماید. برای رسیدن به این هدف از روش کیفی «تحلیل مضمون» استفاده‌شده و با استخراج 1736 مضمون اولیه، الگویی مشتمل بر ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌های نقش‌آفرینی نهاد علم در تحقق تمدن نوین اسلامی تدوین گردید. این الگو دو بُعد اساسی «پرورش انسان» و «توسعه حکمت» دارد. «پرورش انسان» 4 مؤلفه «الزامات کلی»، «تربیت فکری و اعتقادی»، «تربیت فرهنگی و اخلاقی» و «تربیت علمی و مهارتی» داشته و «توسعه حکمت» شامل 4 مؤلفه «الزامات کلی»، «تولید فکر»، «تولید علم» و «فنّاوری و نوآوری» است. در ذیل هرکدام از این مؤلفه‌ها نیز شاخص‌هایی وجود دارد که الگوی نقش‌آفرینی حوزه و دانشگاه را در تحقق تمدن نوین اسلامی، تبیین می‌نمایند.