این کتاب از چهار فصل به شرح زیر تشکیل شده است: فصل اول: معنا، مبنا و سیر تطور عقلانیت فصل دوم: عقلانیت اسلامی فصل سوم: عقلانیت سیاسی اسلام فصل چهارم: تمدن نوین اسلامی و جایگاه و کارکرد نظام عقلانیت سیاسی اسلام در شکل گیری آن بحث اصلی در این اثر حول این پرسش اساسی شکل گرفت که چگونه می توان با بسط و گسترش نظری و عملی عقلانیت اسلامی، به نیاز مبرم جامعه اسلامی به یک عقلانیت قوی و کارآمد پاسخ داد؟ در واقع، نقطه کانونی و دالّ مرکزی بحث بر سر این است که اولاً، می توان در بُعد نظری قائل به امکان شکل گیری «عقلانیت فرافلسفی» بود، عقلانیتی که نه فقط شامل همه علوم اسلامی یعنی فلسفه، کلام، فقه، اخلاق و حتی عرفان است، بلکه شامل علوم انسانیِ اسلامی که یکی از بال های آن دانش تجربی است، نیز می شود. ثانیاً، در بُعد عملی، می توان قائل به شکل گیری عقلانیتی بود که فراتر از حکمت علمی است و می تواند در عینیت بخشی به اهداف اسلامی، وارد شبکه سازی، نظام سازی، تولید روش، تولید ابزار و تولید انواع فناوری های نرم شود.