ظهور اسلام، از بزرگترین انقلابات تاریخ بشری به شمار می رود؛ که از شبه جزیره عربستان شروع و به سوی ملل همجوار که اغلب صاحب فرهنگ و تمدن برجسته ای بودند، روی آورد. یکی از این ملل صاحب تمدن ایران بود؛ که همگام و چه بسا پیشاپیش سایر سرزمینهای اسلامی، مشعلدار یک تمدن باشکوه و عظیم، به نام تمدن اسلامی گردید. یکی از فرازهای مهم تمدن اسلامی، حرکتی است علمی، که طی قرون دوم تا چهارم هجری مقارن با هشتم تا دهم میلادی، در قالب ترجمه گسترده آثار تمدن های ملل مختلف جهان صورت گرفت. این حرکت علمی که «نهضت ترجمه» نام گرفت؛ از عرصه های مهم حضور نخبگان فرهنگی ایران در تاریخ تمدن اسلام بود. مترجمان ایرانی که در عین تبحر در زبانهای مختلف، از فیض علم و دانش بی بهره نبودند؛ توانستند در مدت زمانی کوتاه، چکیده ای از علوم کاربردی و نظری ممالک متمدن دنیای قدیم را که حاصل مطالعات و تحقیقات متمادی دانشمندان، فلاسفه و ادبای این ممالک بود؛ به دنیای اسلام منتقل سازند. این پژوهش به روش توصیفی – تحلیلی و بر مبنای منابع دست اول تاریخی و کتابخانه ای، با تحلیل و بررسی نقش مترجمان ایرانی در تکامل علمی مسلمانان، آنان را یکی از عوامل تأثیرگذار در تاریخ تمدن اسلامی معرفی می نماید؛ زیرا این مترجمان که اغلب برخاسته از پایگاه فکری و اجتماعی بالایی بودند؛ از یک سو با فرهنگ و تمدن غنی خویش، به پیشرفت تمدن اسلامی یاری رساندند و از سوی دیگر بواسطه اینکه از قدیمی ترین ایام در تماس با ملل مختلف بودند؛ در انتقال جوانب ارزشمند و مفید سایر تمدن ها به دنیای اسلام، تبحر و توانایی بیشتری داشتند.