مسلمانان در زمان اندکی پس از بعثت نبی مکرم اسلام (ص) تمدن عالی و شگرفی را آفریدند که ریشه در تعلمیات وحیانی اسلام داشته است. این تمدن پس از یک دوره‌ی شکوفایی تا قرون پنجم و ششم به اوج بالندگی خود رسید، اما بر اثر علل و عواملی عمدتاً داخلی و احیـاناً خارجی به انحطـاط و رکود گراییده و همه تلاش‌های اندیشمندان مسلمان برای خروج تمدن اسلامی از حالت رکود و اعتلای دباره‌ی آن تا کنون بی‌نتیجه بوده و به بازسازی و اعتلای آن نه انجامیده است‌. به باور محقق، آن‌ها از شناسایی مسائل اساسی و موانع اصلی بر سر راه بازسازی تمدن اسلامی باز مانده و در نتیجه مسیر نوسازی تمدن اسلامی را به خطا پیموده‌اند. مسأله‌ی محوری این پایان‌نامه شناسایی و معرفی این مسائل و ارائه‌ی طرح الگوی جدید از تمـدن، بر مبنای آموزه‌ها و ارزش‌های اسلامی در کشور افغانستـان، با در نظر داشت کلیت جهان اسلام و پیوندهای عمیق دینی و فرهنگی افغانستان با سایر بلاد اسلامی است که از رهگذر آن، راه‌حلی برای رفع تضاد‌های دامنه‌دار سنت و مدرنیته و متعـاقباً رهایی از بحران‌های دایمیِ منـازعات آن‌دو در این کشور حاصل گردد. بر همین اساس، محقق تلاش دارد در پاسخ به این سوال اصلی که تمدن اسلامی در افغانستان چگونه بازسازی می‌شود و نسبت آن با مدرنیته چیست، در طی پنج فصل، یک مقدمه و نتیجه با روش تحلیل محتوا و در قالب چارچوب نظری تیپ ایدآل وبر، یافته‌های خود را در اختیار محققان و اندیشمندان مطالعات این حوزه قرار دهد. فصل اول و دوم، به کلیات و مفاهیمِ این تحقیق اختصاص یافته است. فصل سوم، در پیِ تعیین نسبت بین سنت و مدرنیته، سه دیدگاه؛ تجدُّدگرایی، سنّت‌گرایی و تمدن‌گرایی را در این باب به بررسی گرفته است. یافته‌های این تحقیق که در فصل چهارم از دل نقد سه دیدگاه فوق بیرون آمده است، رویکرد چهارمی را مطرح می‌کند و معتقد است که تمدن اسلامی در افغانستان و سایر کشورهای اسلامی با هیچ‌کدام از رویکردهای فوق قابل بازسازی و بازیابی نیست. محقق بین سنت و مدرنیته تضاد و تعارض بنیادین قائل است و ماهیت و صورت تمدن اسلامی اساساً با تمدن غرب تفاوت‌های بنیادی دارد که با رویکردهای فوق نمی‌توان به بازسازی تمدن اسلامی دست یافت. به باور محقق، تلاش برای توسعه‌ی اقتصادی و صنعتی شدن کشورهای اسلامی صرفاً دنباله‌روی از تمدن غرب است و به بازسازی تمدن اسلامی نمی‌انجامد. نقد و پالایش سنت اسلامی و مدرنیته غربی، شناسایی و رفع عوامل رکود و احیای مؤلفه‌های تمدن‌ساز اسـلام، راه حل بازسازی تمدن نوین اسـلامی در این پایان‌نامه است. در فصـل پنجم محقق نتیجه می‌گیرد که عوامل و مسائل اساسی رکود تمـدن اسلامی هم‌چنان پا برجا است و هرگاه این علل و اسباب افول و رکود رفع شوند، راه برای بازیابی و شکوفایی تمدن اسلامی هموار خواهد شد.