کتابخانه در قلمرو تمدن اسلامی دارای ارج و منزلت والایی بوده است. میراث عظیم فرهنگی مدونی که در طی اعصار و قرون برجای مانده، مبین آن است که این نهاد فرهنگی در ادوار درخشان تمدن اسلامی فضیلت فراوانی داشته و از ارکان اساسی جامعه اسلامی محسوب می شده است. اصولا شکوفایی کتابخانه ها در ادوار با ثبات صورت می گیرد و نهادهایی چون مدرسه، دانشگاه، دارالعلم، بیت الحکمه، و کتابخانه در یک جامعه باثبات و مشحون از وحدت، صلح، و پیشرفت ایجاد می شوند. هر زمان چنین زمینه هایی در قلمرو تمدن اسلامی فراهم بوده، مدارس و کتابخانه های عظیمی در آن ایجاد شده و رشد کرده که به کانونهای فرهنگی روزگار خود بدل شده اند. در این قلمرو «منظور اصلی و هدف از به وجود آمدن این مدارس این بود که هر کسی بتواند دانسته به دین اسلام وارد شود و مسلمان واقعی گردد. این مدارس از روی احساس و احتیاج داخلی و آزادانه و خود به خود به وجود آمدند». طالبان علم از نقاط دور دست به این کتابخانه ها در آمدوشد بوده، و در بسیاری از این کتابخانه ها آنان را در زمینه های مختلف از قبیل مسکن و غذا و کاغذ ومرکب یاری می کرده اند. مثلا «ابن حبان در شهر نیشابور سرای دانشی و کتابخانه ای بنیاد نهاده بود، و مسکنهایی برای غریبان که به جستجوی علم بدانجا می آمدند دایر داشت، و مخارج ایشان را نیز تعهد کرده بود.