پژوهش حاضر به منظور بررسی نقش و جایگاه قرآن کریم در پایه‌ریزی تمدن صدر اسلام انجام شده است. پی بردن به این نقش می‌تواند مسلمانان را دوباره به دوران پیشرفت و ترقی برساند. با توجه به اهمیت و جایگاه قرآن و نیز اهمیت تمدن اسلامی بررسی این موضوع بسیار ضروری است. در این تحقیق با مراجعه به کتاب‌های تاریخی و جستجوی نظرات دانشمندان و عرضه‌ی آن‌ها به قرآن، این موضوع مورد بررسی قرار گرفته و نتیجه آن این است که قرآن در فرایند شکل‌گیری و پویایی تمدن اسلامی بسیار مؤثر بوده، و رکود تمدن اسلامی با فاصله گرفتن از قرآن و تعالیم آن حاصل شده است. معنای لغوی تمدن تخلق به آداب شهریان و تعریف اصطلاحی آن «نظم اجتماعی است که خلاقیت فرهنگی را امکان‌پذیر می‌کند.» برخی از مورخان «پیش بینی و احتیاط در امور اقتصادی، سازمان سیاسی، سنن اخلاقی و کوشش در راه معرفت و بسط هنر» را به عنوان ارکان تمدن معرفی می‌کنند. از نظر قرآن ـ امام صادق(ع) در تفسیر آیه 122 سوره توبه ـ تفقه در دین و گسترش و عمل به آن تمدن است. ارکان تمدن مورد نظر دانشمندان ریشه در قرآن دارند؛ چرا که قرآن « ... تِبْیاناً لِکُلِّ شَیْ‌ءٍ ... . » است و برنامه‌های جامع نظری و عملی در همه‌ی زمینه‌های مورد نیاز بشر دارد. رسول اکرم(ص) بعنوان دریافت کننده؛ مبلِّغ و مجری قرآن، با اصلاح مردم عرب و تشکیل حکومت اسلامی اساس این تمدن عظیم را بنا نهاد. مسلمانان راه او را ادامه داده و ارمغان توحید و عدالت را به سرزمین تمدن‌های مجاور بردند و در مقابل دست‌آوردهای علمی آن‌ها را گرفته و تکامل بخشیدند. دور شدن از ولایت اهل بیت‌‌(ع) و وقوع جنگ‌های صلیبی و حمله‌ی مغول باعث رکود تمدن اسلامی شد. در قرون اخیر نهضت‌های اسلامی متعددی جهت احیاء و شکوفایی مجدد تمدن اسلامی رخ داده که برجسته‌ترین آن‌ها انقلاب اسلامی ایران است. این انقلاب با بازگشت به قرآن نوید فراهم شدن مقدمات ظهور امام زمان(عج) و جهانی شدن تمدن اسلامی را می‌دهد.