حدود چهار قرن پیش در میان عالمان امامیه جریانی با یک سلسله اصول معین، یعنی انکار حجیت عقل و انکار حجیت و سندیت قرآن به بهانه اینکه فهم قرآن مخصوص اهل بیت(ع) است، و اینکه اجماع برگرفته از اهل سنت است شکل گرفت و از ادله اربعه (کتاب و سنت و اجماع و عقل ) تنها سنت معصوم (ع) را حجت دانسته و مدعی شدند همه روایات در کتب اربعه آمده صحیح و معتبر بلکه قطعی الصدور هستند. این جریان شیعی که مسلک نص‌گرایی در مقابل مسلک عقل‌گرایی را برگزید به جریان اخباری در مقابل جریان اصولی شهرت یافت. اعتقاد به اینکه خاستگاه اجتهاد اهل سنت است، ذهنیت و برداشت غیر علمی و غیر واقعی از اجتهاد و تلقی اینکه اجتهاد موجب متروک شدن نصوص دینی خاصه اخبار و احادیث می‌باشد، سیطره مکتب اشاعره قبل از ظهور و جلوس صفویان و حاکمیت تفکر جمودگرایی و رویکرد به نقل‌گرایی و گریز از مطالب و مسایل عقلی در این دوره، تأثیر پذیری مؤسس مکتب اخباری (ملا محمد امین استرآبادی) از صاحب نظران فلسفه حسی اروپایی که گرایش‌های ضد عقلانی داشتند، ورود تفکر اخباری از سرزمین عثمانی به ایران و رقابت شدید مکتوم بین مؤسسه سیاسی و موسسه فقهی در عصر صفویه مهم‌ترین عوامل زمینه ساز پیدایش تفکر اخباری‌گری بود. یافته‌های این پژوهش به روش توصیفی _ تحلیلی و ابزار کتابخانه‌ای نوشته شده و نشان می‌دهد مکتب اخباری‌گری به عنوان یکی از نحله‌های فکری شیعه یکی از جریان‌های فعال و تأثیرگذار در فرهنگ و تمدن شیعی بوده است. اخباریان حدود سه قرن بر جامعه علمی تمدن شیعه حکم‌رانی کردند و بر حسب عقایدشان پیامدهایی در عرصه فرهنگی و تمدنی شیعه به همراه داشتند که بخشی از آنها را می‌توان ارزش گذاری کرد و در زمره خدمات این جریان به حساب آورد مانند: احیای حدیث و استنساخ کتب روایی، ترجمه نگاری، نگارش تفاسیر روایی، رونق کتابخانه‌های شخصی و عمومی، مبارزه با تصوف، و در عین حال می‌توان نقش‌هایی نیز برای آنان برشمرد که تأثیرات منفی در تمدن اسلامی داشته اند، مانند: مهجوریت قرآن، متهم شدن شیعه توسط دشمنان به اعتقاد به تحریف قرآن، مهجوریت برخی علوم همچون تفسیر، حدیث و رجال، زمینه سازی برخی فرقه‌ها و جنبش‌های انحرافی مانند شیخیه، بابیه، بهائیه. در این میان نقش‌هایی نیز دیده می‌شود که به علت دیدگاه‌های مختلف در مورد آنها نمی‌توان ارزش‌گذاری‌شان کرد، لکن این نقش‌ها هرچند در ظاهر منفی به نظر می رسند اما در واقع نتیجه مثبت داده‌اند مانند: مبارزه با علم اصول، سخنان اخباریان در نکوهش علم اصول سبب رونق این علم شد و باعث گردید تا اصولیان بزرگی همچون وحید بهبهانی، شیخ انصاری، آخوند خراسانی و... تا عصر حاضر با نگاهی ژرف‌ به مباحث اصولی که اساس بسیاری از مباحث معرفت شناختی امروزی را تشکیل می‌دهد، به تنقیح و توسعه مباحث اصولی بپردازند، و نیز مانند مبارزه اخباریان با اجتهاد و مجتهدان که سبب پدید آمدن نهاد مرجعیت گردید. و همچنین مبارزه با فلسفه و علوم عقلی، موجب شکل‌گیری و رونق یکی از مهم‌ترین مکاتب فلسفی شیعه یعنی حکمت متعالیه شد.