تاریخ و تمدن فرهنگ ایلام باستان در هزارتوی هزاران ساله خود ما را با مردمانی آشنا می‌کند. که نمی‌توان به سادگی از آن‌ها سخن گفت و یا در مورد آن‌ها قضاوت کرد.بقایای این فرهنگ و تمدن که پس از کنار رفتن غبار هزاران ساله به ما رسیده. از نظام حکومتی نسبتاً هوشمند، قوانین حقوقی بسیار پیشرفته ریاضیات سوق داده شده به سمت ریاضی کسری، تبدیل خط تصویری به خط الفبایی، معماری هنر مجسمه سازی، نقاشی، تکنیک سفالگری، ساخت ظروف مفرغ و موزاییک و ظروف سنگی ما را با مردمانی بسیار باهوش دارای قریحه و ذوق هنری و نیز دارای تاریخ که از زمان درازی که زندگی بدوی به سمت مدنیت شهری مترقی پیشرفته طی می‌کند حکایت می‌کند.این مردمان با رام کردن طبیعت و با بهره برداری از آن و با گذر هزاران ساله از اعماق تاریخ و گام‌های آرام ایلامیان از زندگی ابتدایی به سمت مدنیت توانسته قسمتی از تاریخ این سرزمین را به نام خود ثبت کنند تاریخی که اگر به شاهدان زیر خاکی آن نگاهی بیفکنیم گویای آبادانی شهرها و حکومتی نسبت به زمان خود پیشرفته و قوانین که علاوه وجود این قوانین که جای پس شگفتی دارد ضمانت اجرایی آن بر شگفتی ما می‌افزاید این مردمان با الهام از طبیعت تصاویر زیادی را آفریدند که هرکدام از این تصاویر گویا زندگی ساده آن‌ها نمادهای مهم زیستگاه ایلامیان آشنایی این مردمان با علوم جغرافی، ادبیات، ریاضی، شناخت سنگ‌ها، حکومت، نیروی نظامی، حتی تفکرات ملی‌گرایانه اما تمامی این موارد نمی‌تواند سبب شود که ما از تفکرات سحر آمیز مذهبی آن‌ها شکست‌های پی در پی آن‌ها از تمدن‌های بین‌النهرین و نیز اخذ بسیاری شاخص‌های فرهنگی از تمدن‌های هم جوار چون سومر اکد و بابل و به تکامل رساندن آن ونیز گاهی به شکل بومی ایلامی در آوردن آن می‌باشد. غافل شویم و به یک باره هر آنچه از تمدن باقی مانده بستاییم.به هر رو اگر ما شاخصه‌ای تمدن‌ها را زبان ادبیات قانون شیوه حکومت امنیت خانواده لباس هنر موسیقی تعلیم و تربیت بدانیم این مردمان از تمدن بالایی برخوردار بوده‌اند.و اگر به تفکرات علوم پیشگویی باورهای ساده مذهبی و نیز طلسم و ایده‌های عجیب و قریب و الهه‌ها بنگریم دقیقاً می‌توانیم درک کنیم که به مردمانی 3000 ساله از دریچه تاریخ می‌نگریم. که بسیار ساده اندیش و بدوی می‌اندیشند و ساده زندگی می‌کردند.این مردمان به راحتی از منابع طبیعی مثل سنگ‌ها قیمتی و منابع فلزات چنان بهره برداری هنرمندانه و سازه‌های جنگی و غیره می‌ساختند که دشمنان آن‌ها از به دست آن بر خود می‌بالیدند.باید اذعان داشت مسیر و جهت گیری قوانین و هنر و موسیقی ایلامیان مذهب بوده است. بنابراین هر آنچه از هنر ایلامیان برای ما غیر قابل در کاست ما به مذهب نسبت می‌دهیم. جالب‌تر اینکه حتی این مردمان زمانی به ساخته مذهبی می‌پرداختند باظرافت بیشتر و از مواد بهتری می‌ساختند.زمانی که ما از ابداعات ایلامیان و خط هنر معماری این مردمان میگوییم و شاهد می‌آوریم که این دستاوردها به امپراطورهای بزرگ چون هخامنشیان رسیده باید معترف شویم که ایلامیان مردمانی خردمند و. هنرمند بوده‌اند. تفکرات سحر آمیز، طلسم و تفکرات اغراق آمیز و عجیب و غریب مذهبی و یا احترام بی حد و حصر به گروهی از حیوانات به عنوان مظهر قدرت داشته‌اند نباید به مردمان ایلام خرده بگیریم چرا که همیشه مذهب در هاله از خرافات و ابهامات غوطه‌ور است. ونیز اینکه علوم در زمان ایلامیان چنان ابتدایی بوده که دانش آن‌ها از خویش و طبیعت زنده پیرامونشان به تصورات کودکانه شباهت دارد و برداشت آن‌ها از سرزمین و اجرام آسمانی ضلالتی بی انتها است و دیگر تمدن‌های هم جوار و هم عصر در مورد علوم و دانش وضعیت بهتر از ایلام نداشتند.