نویسنده معقد است که تمدن‌ها یک رویکرد مشخص دارند که ابتدا تمدن دچار نخوت و کبر می‌شوند و این به صورت ناسیونالیسم و میلیتاریسم آشکارمی‌شود. ورشکستگی اخلاقی انتقام الهی را در پی دارد. اقلیت چیره به تلاش نهایی(حالت همگانی) دست می‌زنند که در حال نابودی یک تمدن رنج و مصیبت به انسان بصیرت مذهبی تازه‌ای می‌دهد و این را سرآغازي برای تشکیل یک دین جهانی می‌داند. توینبی به تمدن غرب بدبین بود و آن را در حالت همگانی یعنی همان حالتی که اقلیت چیره آخرین تلاش را برای بقا می‌کنند. البته او هرگونه جبر تاریخی را رد می‌کرد و می‌گفت اگرغربیان کبر را کنار بگذارند و به خدا باز گردند نجات می‌یابند. گستره نظریات توینبیو کلی بافی‌های بی‌پروای او با کیفیت تجربی و تخصص‌گرایی مطالعه و تحقیق در تاریخ،مخصوصاً در انگلستان آن زمان وجهه‌ی شباهتی نداشت. توينبي مي‌كوشد تا تعداد تمدن‌هاي تاريخ بشري را احصا‌‍ء كند به همين منظور ابتدا بيست و يك و اندكي بعدبيست و شش گونه از اين تمدن‌هاي مرتبط و نامرتبط با يكديگر را مورد مطالعه قرارمي‌دهد: تمدن غرب، دو تمدن ارتدكسي در روسيه و خاور نزديك، تمدن ايراني، تمدن عربي،تمدن هندو، دو تمدن خاور دور، تمدن هلني، تمدن سرياني، تمدن هندي، تمدن چيني، تمدن مينوي، تمدن سومري، تمدن هيتي، تمدن بابلي، تمدن آندي، تمدن مكزيكي، تمدن يوكاتك،تمدن مايايي، تمدن مصري به اضافه پنج تمدن ديگر، مثل تمدن‌هاي پولينزي، اسكيمو،نماديك، عثماني و اسپارت كه تحرك و پويايي خود را از دست دادند و از حركت بازماندند. او آنگاه به مسئله چگونگي تولد تمدن‌ها پرداخته و سپس از مراحل رشد ونيز انحطاط و فروپاشي آنها سخن به ميان مي‌آورد.در واقع از نظر توينبي يك نوع تضاد و كشاكش ميان دو نيرو است كه بستر ساز ايجاد تمدن مي‌شود. به عبارت ديگرتوينبي عواملي كه از پيدايش آنها علت اصلي ايجاد تمدن فرض مي‌شد، مثل عامل نژادييا جغرافيايي و... را داراي چنين شأني نمي‌داند و معتقد است:"سير تكوين و پيدايش تمدن‌ها به عامل نژادي يا محيط جغرافيايي بستگي ندارد بلكه به تركيب ويژه‌اي از دو شرط زير وابسته است: 1- وجود اقليتي خلاق در جامعه 2-وجود محيطي نه چندان مساعد و مطلوب و نه چندان نامساعد و سخت جوامعي كه واجد چنين شرايطي بوده اند، در قالب تمدن بزرگ جلوه‌گر شده‌اند....