سرزمین شام شامل کشورهای سوریه، لبنان، اردن و فلسطین از ابتدای فتح اسلامی، کانونی تأثیر گذار و مهم در جهان اسلام به شمار می رفت. به ویژه این که شام در دوران امویان، پایتخت قلمرو اسلامی بود. شام به سبب موقعیت جغرافیایی همواره مورد توجه دولت های اسلامی بود که در مصر و عراق به قدرت می رسیدند. از این رو عباسیان و سپس فاطمیان همواره در پی تسلط بر این منطقه بودند. از سوی دیگر امپراتوری بیزانس نیز طمع داشت دوباره سیطره اش را بر شام گسترش دهد و این گونه امنیت آسیای صغیر و روم را حفظ کند. از زمان فتح شام به وسیله مسلمانان، هرگاه برای رومیان فرصتی پیش می آمد، تعرض هایی به شام داشتند، اما به سبب فراهم نبودن شرایط سیاسی و نظامی، مجبور به بازگشت بودند. سرزمین شام از نظر فکری از نیمه دوم قرن دوم تا نیمه دوم قرن ششم هجری شاهد شکل گیری برخی فرقه ها مثل مرجئه و قدریه، و گسترش تفکر اهل حدیث و اشعری گری تحت تأثیر اندیشه های مختلف اسلامی، مسیحی و یهودی و تأثیر گذاری آموزه های مختلف آن بر کلام اسلامی بود. اهمیت حیات علمی و فکری شام، فقط به سبب تأثیر گذار بودن آن بر ممالک دیگر اسلامی نیست، بلکه از آن جهت که شام مرکز انتقال علوم از اسکندریه و مراکز علمی سریانی به شرق ادنی و شمال آفریقاست و نیز این سرزمین، واسطه انتقال فرهنگ و تمدن اسلامی به غرب بوده، اهمیت بسزایی یافته است. به خصوص این که روی کار آمدن دولت هایی پی در پی در شام با روش هایی متفاوت، می توانست جامعه و فرهنگ را متأثر کند. این پژوهش به وضعیت تمدنی شامات در قالب نقد و بررسی میراث و مصادیق فرهنگی و علمی و تحولات مربوطه پرداخته است. فهرست اهم مطالب: جغرافیای شام/ تاریخ شام پس از امویان تا میانه سده سوم هجری/ تاریخ شام از میانه سده سوم تا نیمه سده ششم هجری/ علوم معماری در شام پیش از روی کار آمدن عباسیان/ وضعیت دینی شام، از برآمدن عباسیان تا میانه سده ششم هجری/ علوم و ادبیات/ آموزش و پرورش/ معماری و شهرسازی/ آداب و رسوم و وضعیت زنان/ سازمان اداری/ کارگزاران و تشریفات اداری/ کشاورزی و دامپروری