عوامل اوج و حضيض علوم در تمدن اسلامي

کسانی که با تاریخ علوم اسلامی آشنایی دارند.می‌دانند که در قرن چهارم مسلمانان پرچم‌دار علم و تمدّن‌ در تمام جهان بودند و در همین عصر زرّین.دانشهایی را پی‌افکندند که امروزه با نامهای جبر و مثلّثات،هندسهء عملی، شیمی و غیره می‌شناسیم.بنابراین علوم جدید مدیون دانشمندان مسلمان است.امّا افسوس که این تمدّن با عظمت‌ پس از مدّتی نه‌چندان دراز راه افول در پیش گرفت و به تعبیر حافظ “خوش درخشید ولی دولت مستعجل بود.”از آن‌ زمان تاکنون ابتکار در علم و فلسفه از دست مسلمانان رخت بربست و به دنیای غرب انتقال یافت.سؤالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که علّت آن درخشش علوم چه بود.و عوامل این افول چیست؟!چه شد که مسلمانان پس از این همه کشفیات چشمگیر علمی راه انحطاط در پیش گرفتند؟چگونه اروپایی که در عصر تمدّن اسلامی در توحش‌ قرون وسطایی دست و پا می‌زد.یکباره گوی سبقت از مسلمانان ربود و پرچم علم و فناوری را در جهان بدست گرفت؟ تمدن اروپایی بنا به خاصیت متکبّرانه‌اش نه تنها تمدّنهای دیگر را به دیدهء تحقیر می‌نگرد.بلکه درصدد است این‌ تمدّن را بر تمام ساکنان زمین تحمیل کند.اکنون چند سالی است که سخن از تهاجم فرهنگی می‌رود.حق آن است‌ که بگوییم که این تهاجم دیر زمانی است که شروع گردیده است و ما اگر مسلّح به سلاحی کاری نباشیم نمی‌توانیم در این کشمکش پیروزمندانه بیرون آییم. در یک پیکار آگاهانه باید نقاط ضعف و قوت خود و دشمن را شناسایی کرد.بنابراین شناسایی عواملی که مسلمانان‌ را در قرن چهارم هجری به اوج پیشرفت علمی رسانید برای ما ضروری است.ما با شناخت این عوامل می‌توانیم در آینده نیز زمینهء رشد عمین عاملها را فراهم کنیم تا بار دیگر رنسانسی علمی تشکیل دهیم و باز فارابی‌ها و ابن سیناها و بیرونی‌ها و بوزجانی‌های دیگری را بوجود آوریم.در این صورت است که می‌توانیم چه در گفتگوی تمدنها و چه در تهاجم فرهنگی از موضعی قوی با حریف خود گفتگو کنیم.و از آنجایی که علم و تمدّن اروپای با معنویت بیگانه است‌ علی‌رغم همهء تبلیغات خود نمی‌تواند راهبر و راهگشای جهانیان شود.حال آنکه ما با داشتن دین انسان‌ساز “اسلام‌” می‌توانیم در علم و اخلاق طلایه‌دار قافلهء بشری گردیم و در چالش در این تهاجم فرهنگی موفق و سربلند بیرون آییم. از اینرو در این مقاله کوشش گردیده است تا عوامل اوج و حضیض تمدّن اسلامی شناسایی شود.


137paper مرتبط

  •  

    نام

  •   137

    دسته بندی نشده

  •   1

    همایش ملی تبیین مفهوم اعتدال

  •   1

    همايش ملي تمدن نوين اسلامي

  •   14

    ایران

  •   128

    فارسی

  •   14

    نقد و نظر

  •   4

    تاریخ اسلام

  •   5

    آیینه پژوهش

  •   3

    کتاب نقد

  •   1

    غرب شناسی بنیادی

  •   19

    مطالعات بنیادین تمدن اسلامی

  •   1

    سیاست اسلامی

  •   1

    آموزه های قرآنی

  •   2

    معرفت

  •   1

    مقالات و بررسی ها

  •   1

    مطالعات خاورمیانه

  •   4

    سوره

  •   1

    وحید

  •   6

    تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی

  •   1

    فقه و حقوق خانواده (ندای صادق)

  •   1

    پژوهش های اسلامی

  •   2

    سوره اندیشه

  •   1

    پژوهشنامه تاریخ

  •   2

    مطالعات انقلاب اسلامی

  •   1

    آیین

  •   1

    رهیافت انقلاب اسلامی

  •   1

    تحقیقات فرهنگی ایران

  •   2

    دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران

  •   1

    مهر

  •   1

    راهبرد

  •   1

    درس هایی از مکتب اسلام

  •   1

    ماهنامه مکتب اسلام

  •   1

    مربیان

  •   1

    کتاب ماه تاریخ و جغرافیا

  •   1

    معارف اسلامی(سازمان اوقاف)

  •   1

    کیان

  •   1

    ماهنامه خبری علمی و فرهنگی گزارش و گفتگو

  •   1

    کتاب ماه دین

  •   1

    سخن تاریخ

  •   1

    نامه فرهنگ

  •   1

    یغما

  •   1

    کتاب ماه هنر

  •   1

    بازتاب اندیشه

  •   1

    مطالعات راهبردی

  •   3

    تمدن پژوهی

  •   2

    تمدن نوین اسلامی

  •   1

    پژوهش های سیاست اسلامی

  •   2

    اسلام و مطالعات اجتماعی

  •   1

    مشرق موعود

  •   1

    پژوهشنامه حقوق اسلامی

  •   2

    اندیشه تمدنی اسلام

  •   1

    پگاه حوزه

  •   2

    پژوهشنامه تاریخ اسلام

  •   2

    فرهنگ رضوی

  •   1

    جستارهای سیاسی معاصر

  •   1

    انجمن معارف اسلامی

  •   1

    کیهان فرهنگی

  •   1

    تحقیقات بنیادین علوم انسانی

  •   3

    زمانه

  •   1

    علوم انسانی اسلامی

  •   2

    معرفت سیاسی

  •   1

    دین و ارتباطات

  •   2

    مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی

  •   1

    پژوهش های قرآنی

  •   1

    مشکوة

  •   1

    حوزه

  •   1

    پژوهش های اجتماعی اسلامی

  •   1

    تمدن اسلامی و دین پژوهی

  •   1

    پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی

  •   1

    شیعه پژوهی

  •   1

    اندیشه سیاسی در اسلام

  •   1

    محفل

  •   1

    الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت

  •   1

    مطالعات تاریخ اسلام

  •   1

    مقالات و رسالات تاریخی

  •   1

    نظریه های اجتماعی متفكران مسلمان

  •   1

    اسلام و علوم اجتماعی

  •   1

    پژوهش نامه علوم انسانی اسلامی

  •   14

    آسیا

  •   2

    دانشگاه باقرالعلوم (ع)

  •   6

    پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

  •   1

    دانشگاه تهران

  •   1

    دانشگاه امام صادق (ع)

  •   1

    جامعة المصطفی العالمیه

  •   1

    دانشگاه معارف اسلامی

  •   6

    1392

  •   7

    1397

  •   3

    1396

  •   10

    1393

  •   3

    1376

  •   10

    1394

  •   6

    1391

  •   8

    1399

  •   3

    1386

  •   1

    1373

  •   6

    1385

  •   4

    1390

  •   1

    1348

  •   4

    1387

  •   3

    1375

  •   3

    1388

  •   1

    1354

  •   1

    1352

  •   1

    1347

  •   3

    1377

  •   5

    1383

  •   1

    1372

  •   1

    1350

  •   1

    1379

  •   5

    1389

  •   1

    1378

  •   12

    1401

  •   8

    1400

  •   10

    1398

  •   4

    1395

  •   1

    1382

  •   1

    1384

  •   1

    1374